podrecznik finalny 03(2), ■zachomikowane
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Gotowości
Szkolnej
podręcznik
Anna Frydrychowicz
Elżbieta Koźniewska
Andrzej Matuszewski
Elżbieta Zwierzyńska
Skala
Autorką metody Skala Gotowości Szkolnej jest Elżbieta Koźniewska
Recenzenci: dr hab. prof. UMCS Grażyna Krasowicz-Kupis, prof. dr hab. Maria Ledzińska
REDAKCJA: Anna Zawada
KOREKTA: Joanna Nurkowska
PROJEKT GRAFICZNY: Piotr Bukowski
WWW.RCG.PL
SKŁAD KOMPUTEROWY: Krzysztof Trzewiczek
WYDAWCA
: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej
ul. Polna 46A
00-644 Warszawa
tel.: 022 825 44 51 (do 53)
tel./fax: 022 825 83 15
e-mail: wydawnictwa@cmppp.edu.pl
ISBN 83-60475-02-4
978-83-60475-02-7
ISBN 83-60475-03-2
978-83-60475-03-4
DRUKARNIA
: Toruńskie Zakłady Graficzne Zapolex Sp. z o.o.
ul. Gen. Sowińskiego 2/4
87-100 Toruń
WYMAGANIA DOTYCZĄCE SPRZĘTU KOMPUTEROWEGO
Płytę CD można używać w systemie Windows 98, 98SE, Millenium, 2000, XP, 2003 wraz z zainstalo-
wanym programem Excel 97, 2000, XP, 2003. Do odczytu dokumentacji zalecany jest program Adobe
Reader.
PUBLIKACJA POWSTAŁA W RAMACH PROJEKTU “BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ SZEŚCIOLATKÓW”
WSPÓŁFINANSOWANEGO Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO W RAMACH SPO — RZL 2004-2006
© Copyright Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej
Warszawa 2006
Spis treści
WSTĘP
ROZDZIAŁ 1
Ocena gotowości szkolnej
1.1. Pojęcie gotowości szkolnej
Zadania rozwojowe związane ze szkołą
Gotowość do uczenia się
1.2. Trudności w osiąganiu gotowości szkolnej
1.3. Następstwa braku gotowości szkolnej
1.4. Znaczenie oceny gotowości szkolnej
ROZDZIAŁ 2
Skala Gotowości Szkolnej
2.1. Opis metody
2.2. Historia metody
2.3. Omówienie treści metody (podskale)
ROZDZIAŁ 3
Standaryzacja Skali Gotowości Szkolnej
3.1. Dobór próby standaryzacyjnej
3.1.1. Próba planowana
3.1.2. Próba zrealizowana
3.2. Przebieg badań
3.3. Charakterystyka wyników próby standaryzacyjnej
3.3.1. Właściwości dzieci a ich gotowość szkolna
3.3.2. Zróżnicowanie terytorialne a gotowość szkolna dzieci
3.3.3. Środowisko rodzinne dzieci a ich gotowość szkolna
Struktura i skład rodziny
Wykształcenie i aktywność zawodowa matek
Wykształcenie i aktywność zawodowa ojców
Sytuacja materialna rodziny
Wyposażenie gospodarstwa rodzinnego
Warunki mieszkaniowe
Sposób spędzania wolnego czasu przez rodzinę i dziecko
3.3.4. Środowisko edukacyjne dzieci a ich gotowość szkolna
Podsumowanie
2
4
4
5
6
6
7
7
7
8
14
14
14
15
17
18
18
21
21
25
ROZDZIAŁ 4
Rzetelność i trafność Skali Gotowości Szkolnej
4.1. Rzetelność Skali Gotowości Szkolnej
4.2. Trafność Skali Gotowości Szkolnej
Wyniki w SGS a dojrzałość umysłowa dziecka
Wyniki w SGS a percepcja wzrokowa dzieci
Wyniki w SGS a poczucie kontroli sześciolatków
Wyniki w SGS a umiejętności matematyczne dzieci sześcioletnich
Wyniki w SGS a umiejętność czytania dzieci sześcioletnich
Wyniki w SGS a umiejętności językowe dzieci sześcioletnich
Wyniki w SGS a ocena gotowości szkolnej dzieci dokonana przez ich rodziców
Wyniki w SGS a inne zmienne kryterialne z wywiadu z rodzicami
Podsumowanie analiz trafności SGS
ROZDZIAŁ 5
Ocenianie gotowości szkolnej przez nauczyciela za pomocą SGS
5.1. Zastosowanie metody
5.2. Statystyczna interpretacja stopni gotowości szkolnej
5.3. Przebieg obserwacji
Warunki obserwacji
Materiały i pomoce do obserwacji
Sposób posługiwania się SGS
5.4. Obliczanie wyników
5.5. Interpretacja wyników
Profile gotowości szkolnej
Grupy profili
Podsumowanie
BIBLIOGRAFIA
ARKUSZ SGS
INSTRUKCJA KORZYSTANIA Z PROGRAMU DO OBLICZANIA WYNIKÓW SGS
27
27
28
38
38
39
40
42
45
61
63
68
Wstęp
Od 1 września 2004 roku dzieci sześcioletnie w Polsce biorą udział w obowiązkowych zajęciach
wychowania przedszkolnego, których celem jest przygotowanie sześciolatków do wejścia w środo-
wisko szkolne, do podjęcia obowiązku nauki w szkole.
Gotowość dzieci do nauki w szkole to ważny interdyscyplinarny problem praktyki edukacyjnej.
Jest on przedmiotem zainteresowania psychologii rozwojowej, psychologii klinicznej, pedagogiki
edukacyjnej i społecznej. Dla wielu dzieci rozpoczęcie nauki w szkole i nowe wymagania związane
z obowiązkami, narzuconym środowiskiem, wysiłkiem poznawczym i złożonością życia społeczne-
go w grupie stanowią znaczną trudność. Badania wykazują, że pierwsze doświadczenia szkolne
mają duży wpływ na późniejsze postawy dziecka wobec pracy i własnej osoby oraz na stosunek
do osiągnięć i poziom aspiracji. Z badań wynika też, że doświadczenie otrzymywania wsparcia
w trudnej, nowej sytuacji jest bardzo znaczące i dla przezwyciężenia kryzysu, i dla dalszego roz-
woju dziecka.
Nauczyciele, pedagodzy i psychologowie zawsze byli świadomi znaczenia pierwszych doświad-
czeń szkolnych dzieci dla ich powodzenia w nauce. Podejmowano wiele działań, aby zapewnić
dzieciom „pomyślny start w szkole”, w tym między innymi
diagnozę dojrzałości szkolnej. Poję-
cie dojrzałości szkolnej zmieniało się na przestrzeni lat wraz z nowymi kierunkami teoretycznymi
i potrzebami praktyki edukacyjnej (Filipiak 2004).
W ostatnim czasie podkreśla się zależność oczekiwań wobec dziecka od programu i organiza-
cji nauczania w szkole. Nadano znaczenie zarówno edukacji włączającej dzieci niepełnosprawne
do szkół ogólnodostępnych, jak i indywidualizacji pracy z dzieckiem. Pedagodzy są w większym
stopniu zainteresowani rozwijaniem motywacji dzieci, ich wiary we własne siły, odporności emo-
cjonalnej, inicjatywy i twórczości, a także budowaniem zaufania w stosunku do szkoły. Większego
znaczenia nabrała wiedza psychologiczna o rozwoju emocjonalnym i społecznym dzieci. Wzrasta
także świadomość i wpływ rodziców na edukację dzieci. Te zmiany wpływają na częstsze stosowa-
nie pojęcia gotowości niż dojrzałości szkolnej. Oba pojęcia i teoretyczne konteksty, w których one
występują, zostały omówione w pierwszym zeszycie materiałów metodycznych (Michalak, Misiorna
2006) przekazywanych nauczycielom wraz z podręcznikiem do metody Skala Gotowości Szkolnej.
Skala Gotowości Szkolnej (SGS) została opracowana w oparciu o szerokie rozumienie gotowości
szkolnej, związanej z rozwojem poznawczym, fizycznym, emocjonalnym i społecznym dziecka.
Autorką metody jest Elżbieta Koźniewska. Metoda została wystandaryzowana na podstawie wyni-
ków badań przeprowadzonych w maju 2006 r. na ogólnopolskiej warstwowo-losowej próbie 4000
dzieci w wieku sześciu lat. Badania terenowe były prowadzone przez nauczycieli, psychologów
i logopedów oraz ankieterów.
W podręczniku, który przekazujemy nauczycielom, zostały przedstawione dane na temat SGS,
założeń teoretycznych, sposobu posługiwania się tą metodą, przebiegu obserwacji, obliczania
i interpretowania wyników. W kolejnych rozdziałach podręcznika opisano:
2
1. Założenia teoretyczne,
2. Strukturę, treść metody i pracę nad jej powstaniem,
3. Przebieg i wyniki badań standaryzacyjnych metody,
4. Ocenę trafności i rzetelności metody,
5. Zastosowanie metody i interpretację wyników.
Opracowanie i upowszechnienie metody Skala Gotowości Szkolnej było zadaniem projektu
„Badanie Gotowości Szkolnej Sześciolatków”. Drugim zadaniem projektu było przygotowanie
i opublikowanie, pod wspólnym tytułem „Doradca Nauczyciela Sześciolatków”, zeszytów meto-
dycznych, które nawiązują tematycznie do różnych aspektów gotowości szkolnej. Projekt został
zrealizowany w Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej (CMPPP) w wyniku
rozstrzygnięcia konkursu 5/2.1a/2004 na temat „Badanie stopnia przygotowania sześciolatków
do edukacji szkolnej”, ogłoszonego przez Biuro Wdrażania Funduszu Europejskiego w Minister-
stwie Edukacji Narodowej. Projekt był współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu
Społecznego.
Cele projektu to: wyrównywanie szans edukacyjnych i życiowych dzieci, zapobieganie ich nie-
powodzeniom w nauce szkolnej i tworzenie u małych, sześcioletnich dzieci takich postaw, które
sprzyjałyby kontynuowaniu przez nie nauki w ciągu całego życia. Wczesna diagnoza służy wyrówny-
waniu szans, gdyż prowadzi do działań skuteczniejszych i bardziej ekonomicznych, niż przedsiębra-
ne wtedy, gdy trudności się nawarstwią. Działania podejmowane przez nauczyciela w naturalnych
warunkach przedszkolnych czy szkolnych są ponadto najmniej kłopotliwe i stresujące dla dziecka
i jego rodziców.
Mamy nadzieję, że SGS ułatwi nauczycielom prowadzenie i notowanie obserwacji, a ich wyni-
ki pomogą zweryfikować wcześniejsze spostrzeżenia i rozpoznać problemy dzieci. Wyniki Skali
zastosowanej w połowie roku obowiązkowej edukacji przedszkolnej będą przydatne do opraco-
wania planu wspierania rozwoju dziecka i jego przygotowania do edukacji szkolnej. Pozwolą uza-
sadnić zwrócenie się o pomoc do specjalisty w trudniejszych przypadkach. Wyniki Skali na koniec
roku obowiązkowej edukacji przedszkolnej umożliwią nauczycielowi porównanie osiągnięć dzie-
cka z wynikami obserwacji wstępnej i oszacowanie stopnia gotowości szkolnej w wyróżnionych
zakresach.
Dla wygody nauczycieli zarówno metoda, jak i podręcznik, będą opublikowane także w formie
elektronicznej. Program umieszczony na płycie CD pomoże oszacować ilościowo
wyniki obserwacji
dzieci prowadzonej pod koniec roku obowiązkowego wychowania przedszkolnego.
Rodzice powinni być informowani o stosowanej przez nauczyciela metodzie obserwacji oraz
pytani o zgodę na przekazywanie jej wyników osobom i instytucjom. W prowadzonych w ramach
projektu badaniach standaryzacyjnych SGS wzięli udział rodzice dzieci losowo wybranych do badań
indywidualnych. Rodzice wszystkich dzieci byli informowani o celach projektu i proszeni o zgodę na
udział dzieci w badaniach i na przekazanie wyników badań (anonimowo) do analizy statystycznej.
Zainteresowanie i trafne obserwacje rodziców czyniły z nich ważnych partnerów w projekcie. Dobrą
praktyką, korzystną dla dzieci, powinno być zapraszanie rodziców przez nauczyciela do aktywnego
udziału w życiu grupy sześciolatków w przedszkolu lub szkole.
PODRĘCZNIK
Skala Gotowości Szkolnej
3
[ Pobierz całość w formacie PDF ]