ponadgim m3 L7, Ergonomia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ZAGROŻENIAI PROFILAKTYKAW ŚRODOWISKU PRACY
LEKCJA 7
Temat: Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
Czas realizacji:
•
1
godzina lekcyjna
Cele operacyjne:
Uczeñ po zrealizowaniu lekcji powinien:
•
wymieniæ czynniki psychofizyczne oraz dokonaæ ich podzia³u,
•
znaæ zasady dotycz¹ce transportu rêcznego,
•
znaæ metody oceny obci¹¿enia prac¹ fizyczn¹ na podstawie wydatku energetycznego,
•
znaæ g³ówne Ÿród³a obci¹¿enia psychicznego zwi¹zane z wykonaniem pracy.
Treści:
1. Podzia³ czynników psychofizycznych.
2. Pojêcie obci¹¿enia fizycznego.
3. Pojêcie obci¹¿enia psychicznego.
4. Ocena obci¹¿enia prac¹ fizyczn¹ na podstawie wydatku energetycznego.
5. Normy transportu rêcznego.
Pomoce dydaktyczne:
•
materia³ Ÿród³owy,
•
rzutnik pisma,
•
foliogramy,
•
scenariusz zajêæ.
Spis foliogramów
Nr Tytu³
60. Wydatek energetyczny.
61. Zespo³owe przenoszenie przedmiotów.
62. Niekorzystne czynniki psychospo³eczne.
144
MODUŁ III
Plan zajęć:
Lp.
TreϾ
Metoda nauczania
Czas realizacji
1. Sprawy organizacyjno – integracyjne.
2 min.
2. Cele lekcji.
Wyk³ad
3 min.
3. Wprowadzenie do tematu; podzia³ i krótkie omówienie
Wyk³ad
czynników psychofizycznych.
5 min.
4. Wydatek energetyczny w powi¹zaniu ze stopniem ciê¿koœci Wyk³ad
pracy (
foliogram nr 60
).
3 min.
5. Stopieñ ciê¿koœci ró¿nych rodzajów pracy.
£añcuch skojarzeñ,
praca w grupach
12 min.
6. Transport rêczny – dŸwiganie (
foliogram nr 61
).
Wyk³ad
3 min.
7. Znaczenie przestrzegania podstawowych zasad obci¹¿enia
£añcuch skojarzeñ,
psychicznego pracownika.
praca w grupach
11 min.
8. Podsumowanie – znajomoœæ czynników psychofizycznych £añcuch
a dokonywanie dojrza³ego wyboru w³asnej drogi zawodowej skojarzeñ
(
foliogram nr 62
).
6 min.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ
Wskazówki metodyczne dla nauczyciela
Poradnik ma za zadanie u³atwiæ nauczycielowi przekazanie uczniom wiadomoœci na temat czynników psychofizycz-
nych w œrodowisku pracy.
Lekcja mo¿e byæ przeprowadzona w formie dyskusji (³añcuch skojarzeñ), rozmowy kierowanej, burzy mózgów.
Nauczyciel powinien:
•
zapoznaæ uczniów z celami lekcji,
•
zachêciæ do aktywnego uczestnictwa w dyskusji i burzy mózgów,
•
wykorzystaæ za³¹czone w poradniku foliogramy,
•
zwróciæ szczególn¹ uwagê na:
–
podzia³ czynników psychofizycznych,
–
ocenê obci¹¿enia prac¹ fizyczn¹ na podstawie wydatku energetycznego,
–
obci¹¿enie psychiczne.
Ad. 1.
•
sprawdŸ listê obecnoœci,
•
przedstaw temat zajêæ.
Ad. 2.
•
zapoznaj uczniów z celami lekcji,
•
zachêæ do zadawania pytañ
.
Ad. 3.
•
zachêæ uczniów do podawania przyk³adów prac.
145
ZAGROŻENIAI PROFILAKTYKAW ŚRODOWISKU PRACY
Ad. 4.
•
wykorzystaj wiedzê uczniów i naprowadŸ na poprawn¹ odpowiedŸ.
Ad. 5.
•
uczniowie otrzymuj¹ kartki z przyk³adami ró¿nych prac – maj¹ za zadanie przyporz¹dkowaæ rodzaj pracy do stop-
nia ciê¿koœci pracy (praca w grupach),
•
omów rozporz¹dzenia dotycz¹ce prac wzbronionych kobietom i m³odocianym oraz o posi³kach profilaktycznych.
Ad. 6.
•
podkreœl znaczenie norm dŸwigania ciê¿arów, omów rozporz¹dzenia dotycz¹ce prac wzbronionych kobietom i m³o-
docianym.
Ad. 7.
•
podziel uczniów na cztery grupy. Uczniowie otrzymuj¹ cztery du¿e karty, na których wpisane s¹ uciążliwe czynniki
psychiczne. Zadaniem ich jest wypisanie znanych zawodów lub prac, w których wystêpuj¹ wy¿ej wymienione czyn-
niki,
•
podkreœliæ znaczenie przestrzegania podstawowych zasad obci¹¿enia psychicznego pracownika.
Ad. 8.
•
podkreœliæ znaczenie zagro¿eñ wynikaj¹cych z przekraczania dopuszczalnych norm dŸwigania oraz obci¹¿eñ psy-
chicznych,
•
podkreœl, ¿e znajomoœæ psychofizycznych czynników pozwoli uczniom dokonaæ dojrza³ego wyboru w³asnej drogi
zawodowej
.
PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI
1. Na jakie czynniki mo¿na podzieliæ czynniki psychofizyczne?
OdpowiedŸ:
Czynniki psychofizyczne mo¿na podzieliæ na:
OdpowiedŸ:
•
czynniki fizyczne,
OdpowiedŸ:
•
czynniki psychiczne.
2. Dokonaj podzia³u obci¹¿enia fizycznego.
OdpowiedŸ:
Obci¹¿enie fizyczne dzielimy na:
OdpowiedŸ:
•
obci¹¿enie statyczne,
OdpowiedŸ:
•
obci¹¿enie dynamiczne.
3. Podaj przyk³ady wykonywanych prac fizycznych pod wzglêdem ich ciê¿koœci.
OdpowiedŸ:
Przyk³ady wykonywanych prac:
OdpowiedŸ:
•
praca lekka,
OdpowiedŸ:
•
praca œrednio-ciê¿ka,
OdpowiedŸ:
•
praca ciê¿ka,
OdpowiedŸ:
•
praca bardzo ciê¿ka.
4. Okreœliæ zasady prawid³owego podnoszenia ciê¿arów
OdpowiedŸ:
Zasady prawid³owego podnoszenia ciê¿arów polegaj¹ na:
OdpowiedŸ:
•
trzymaniu ciê¿aru tak blisko cia³a, jak to tylko jest mo¿liwe,
OdpowiedŸ:
•
podnoszeniu w zakresie wysokoœci od r¹k do barków,
OdpowiedŸ:
•
utrzymywaniu ciê¿aru w rêkach jak najkrócej,
OdpowiedŸ:
•
unikaniu du¿ej czêstotliwoœci podnoszenia,
OdpowiedŸ:
•
minimalizowaniu ruchów tu³owia podczas podnoszenia,
146
MODUŁ III
88
MODUŁ III
OdpowiedŸ:
•
unikaniu du¿ych obiektów, które wykraczaj¹ poza zasiêg r¹k oraz ograniczaj¹ widzenie,
OdpowiedŸ:
•
unikaniu podnoszenia obiektów z przemieszczaj¹cym siê œrodkiem ciê¿koœci,
OdpowiedŸ:
•
przenoszeniu ciê¿aru na opuszczonych rêkach.
5. Podaj podstawowe zasady zespo³owego przenoszenia przedmiotów.
OdpowiedŸ:
Przenoszenie przedmiotów, których d³ugoœæ przekracza 4 m i masa 30 kg, powinno odbywaæ siê
zespo³owo pod warunkiem, aby na jednego pracownika przypada³a masa nie przekraczaj¹ca:
OdpowiedŸ:
1) 25 kg – przy pracy sta³ej,
OdpowiedŸ:
2) 42 kg – przy pracy dorywczej.
OdpowiedŸ:
Niedopuszczalne jest zespo³owe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczaj¹cej 500 kg.
6. Okreœl kryteria obci¹¿enia psychicznego zwi¹zanego z prac¹.
OdpowiedŸ:
Obci¹¿enie psychiczne zwi¹zane z wykonywaniem zadañ wynika przede wszystkim:
OdpowiedŸ:
•
ze sposobu i warunków odbierania informacji,
OdpowiedŸ:
•
z warunków podejmowania decyzji,
OdpowiedŸ:
•
ze sposobu i warunków wykonywania czynnoœci.
7. Co to jest przeci¹¿enie psychiki?
OdpowiedŸ:
Przeci¹¿enie psychiki – nadmierna aktywnoœæ ca³ej psychiki lub pewnych jej funkcji przez d³u¿szy
okres zmiany roboczej.
8. Co to jest niedoci¹¿enie psychiki?
OdpowiedŸ:
Niedociążenie psychiki – ograniczenie pracy człowieka związane najczęściej monotonia wynikająca
z procesem automatyzowania maszyn, urządzeń czy procesów technologicznych – co powoduje
osłabienie aktywności psychicznej przy równoczesnej konieczności czuwania.
9. Co to jest monotonia pracy?
OdpowiedŸ:
Monotonia pracy to niedoci¹¿enie psychiczne wynikaj¹ce z jednostajnoœci bodŸców, dzia³añ i niezmien-
nej sytuacji pracy powoduj¹ce wystêpowanie objawów niedoci¹¿enia psychicznego.
10. Jakie wymagania powinny byæ spe³nione, aby zapobiec powstawaniu u pracownika zbytniego obci¹¿enia psy-
chicznego?
Odpowiedź
: W celu zapobieżenia powstawaniu u pracownika zbytniego obciążenia psychicznego powinny
być spełnnione wymagania dotyczące:
OdpowiedŸ:
•
sposobu i warunków odbieranych informacji,
OdpowiedŸ:
•
warunków podejmowania decyzji,
OdpowiedŸ:
•
sposobów i warunków wykonywania czynności.
147
ZAGROŻENIAI PROFILAKTYKAW ŚRODOWISKU PRACY
MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY DLA UCZNIA
Temat: Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
Czynniki psychofizyczne mo¿na podzieliæ na czynniki psychiczne i czynniki fizyczne wynikaj¹ce ze sposobu wykonywa-
nia pracy.
OBCIĄŻENIE FIZYCZNE
Obci¹¿enie fizyczne pracownika wynika najczêœciej z nieprawid³owej pozycji cia³a podczas pracy, nadmiernej czês-
toœci wykonywanych czynnoœci lub zbyt du¿ej masy przenoszonych przedmiotów lub narzêdzi pracy. Przyczyn¹ ich jest
zwykle z³a organizacja pracy lub stanowiska pracy, nie uwzglêdniaj¹ca zasad ergonomii, a tak¿e czêsto przepisów
prawnych reguluj¹cych dane kwestie. Nadmierne obci¹¿enie fizyczne w wyniku w/w czynników jest przyczyn¹ zmêczenia
pracownika, a tak¿e mo¿e prowadziæ do wielu chorób.
Obci¹¿enie fizyczne mo¿na podzieliæ na:
•
obci¹¿enie statyczne
– powstaj¹ce w wyniku wysi³ku statycznego, podczas którego dochodzi do d³ugotrwa³ego na-
piêcia miêœni powoduj¹cego zahamowanie swobodnego przep³ywu krwi przez miêœnie. Doprowadza to szybko do
ich zmêczenia oraz znacznie skraca czas wykonywania wysi³ku.
Typowym przyk³adem prac o znacznym wysi³ku statycznym jest: utrzymywanie narzêdzia lub przedmiotu w wyci¹g-
niêtej rêce, praca w wymuszonej pozycji, np. na kolanach;
•
obci¹¿enie dynamiczne
– zwi¹zane z aktywnoœci¹ ruchow¹, podczas której dochodzi do naprzemiennego skurczu
i rozkurczu miêœni, co nie powoduje jednak tak du¿ych zmian w przep³ywie krwi przez miêœnie. Jego miar¹ jest wiel-
koœæ energii wydatkowanej na pracê, tzw. wydatek energetyczny.
Typowym przyk³adem prac o znacznym wysi³ku dynamicznym jest: bieganie, kopanie.
W praktyce wysi³ek dynamiczny i statyczny s¹ w ró¿nym stopniu elementami ka¿dej pracy.
Ocena obciążenia pracą fizyczną na podstawie wydatku energetycznego
Wielkoœæ obci¹¿enia fizycznego wyra¿ona w postaci wydatku energetycznego stanowi najbardziej powszechn¹ kwali-
fikacjê pracy pod wzglêdem jej ciê¿koœci. Stanowi podstawê do okreœlania prac wzbronionych kobietom (rozporz¹dzenie
Rady Ministrów z dnia 10 wrzeœnia 1996 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom Dz. U. 1996 r. nr 114,
poz. 545 ze zm. z dnia 30 lipca 2002 r. Dz. U. nr 127, poz. 1092.), m³odocianym (rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia
1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych m³odocianym Dz. U. 1990 r. nr 85, poz. 500, ze zm. Dz. U.
2002 r. nr 127, poz. 1091) oraz prac podczas wykonywania, których nale¿y wydawaæ pracownikom napoje i posi³ki
(rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posi³ków i napoi Dz. U. 1996 r.
nr 60, poz. 2).
Istnieje kilka metod określenia energii użytej do wykonania pracy (na przykład metody oparte na kalorymetrii pośredniej,
czy metody szacunkowe: chronometrażowo–tabelaryczne). Wśród metod szacunkowych najbardziej popularną jest metoda
chronometrażowo tabelaryczna zawarta również w normie PN-EN ISO 8996: 2005 (U). Ergonomia środowiska termicznego
- Określemnie tempa metabolizmu.Metoda ta nie jest uciążliwa dla osób badanych i nie zakłóca procesu pracy w porównaniu
z metodami opartymi na badaniu zmian parametrów fizjologicznych w organizmie ludzkim w czasie pracy.
Zaletą tej metody jest to, że uwzględnia ona wydatek energii konieczny na utrzymanie pozycji oraz wielkość grup mięś-
niowych zaangażowanych w wykonanie wysiłku. Błd w ocenie przeprowadzonej tymi metodami jest większy niż pod-
czas metod opartych na pomiarach, tym niemniej możliwy do zaakceptowania w badaniach o charakterze praktycznym.
Przyk³ady prac z uwzglêdnieniem ich ciê¿koœci:
•
praca lekka
– swobodna pozycja siedząca,
– lekka praca ręczna (pisanie ręczne, pisanie na komputerze, rysowanie, szycie, księgowanie),
– praca dłoni i rąk (drobnymi narzędziami stolarskimi i ślusarskimi, kontrola, łączenie elementów lub sortowanie
lekkich materiałów),
– praca rąk i nóg (prowadzenie pojazdu w warunkach normalnych, operowanie pedałem);
148
[ Pobierz całość w formacie PDF ]