Poezja Le¶miana, Testy, Testy z lektur
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Test z wiedzy o lekturach
Ucz się z
Nr 13
Poezja Leśmiana, Tuwima i Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
oraz
oraz
Mistrz i Małgorzata
Mistrz i Małgorzata
Bułhakowa
Bułhakowa
1. Które z poniższych tytułów to utwory Bolesła-
wa Leśmiana?
a)
Dziejba leśna, Klechdy polskie
b)
Klechdy sezamowe
c)
Zdziczenie obyczajów pośmiertnych
d)
Łąka, Przygody Sindbada Żeglarza
Odpowiedź: a), b), c), d)
c) Schopenhauera
d) buddyjską
Odpowiedź: a)
Komentarz:
Filozofia życia, którą wyznawał Leśmian, opierała się
na założeniu, że życie jest dużo bogatsze od języka,
jakim się na co dzień posługujemy, dlatego nie spo-
sób nazwać wszystkiego za pomocą istniejących słów
i pojęć. Według Leśmiana rozum ludzki działa bar-
dzo schematycznie, dlatego ważniejsza jest intuicja
niż intelekt. Teoria ta pochodzi od Bergsona. Leśmian
pisał za Bergsonem, że świat jest przedstawiany w spo-
sób uproszczony i bardzo selektywnie, a przecież na-
tura to nie atlas roślin czy zwierząt, krajobraz to nie
martwa fotografia, a ludzie to nie dane statystyczne.
Tak naprawdę wszystkie zjawiska stale się przenikają
i tworzą jedną, dynamiczną całość. Życiem kieruje,
a w zasadzie rządzi, pęd życiowy (élan vital), dzięki
temu człowiek może własną duchową cząstką prze-
niknąć duchową cząstkę natury – „uzgodnić się” ze
światem.
Bergson uważał, że każdy człowiek ma dwie jaź-
nie: „powierzchowną”, którą kształtują codzienne
wydarzenia, i „głęboką”, która istnieje w człowieku
od zawsze i ujawnia się w momentach wyjątkowych –
w przypadku poety w momencie tworzenia. Zgadzał
się z tym twierdzeniem Leśmian.
4. Dusiołek z wiersza Leśmiana to:
a) chłop, któremu ukazała się mara
b) symbol i ludowe wyobrażenie zła
c) ludowy filozof
d) zmora, która usiadła na piersiach chłopa
Odpowiedź: b), d)
Komentarz:
Jasne jest, że nie znacie wszystkich utworów wszyst-
kich pisarzy – to jest po prostu niemożliwe. Dla pocie-
szenia dodam, że tak naprawdę nikt nie przeczytał
wszystkiego. Należy jednak orientować się w tytułach
dzieł ważnych pisarzy i wiedzieć „co w trawie piszczy”,
tzn. o czym jest dany utwór, jaki to gatunek, jednym
słowem – umieć podać jakąś charakterystyczną ce-
chę. Jest to bardzo ważne na przykład w przypadku
prezentacji maturalnej. Omawiając konkretny utwór,
nie zapomnijcie zajrzeć do jakiegoś słownika lub en-
cyklopedii albo chociażby odpowiedniego podręczni-
ka i zapamiętać kilka innych utworów – takie pytanie
może paść ze strony komisji. Czy wiedzieliście, że
Leśmian pisał oprócz poezji także piękne baśnie?
2. Bolesław Leśmian był spokrewniony z innym
znanym poetą. Był to:
a) Leopold Staff
b) Jan Brzechwa
c) Julian Tuwim
d) Juliusz Kossak
Odpowiedź: b)
Komentarz:
To pytanie z gatunku plotkarskich. Warto wiedzieć
tyle, że Leśmian i Brzechwa to stryjeczni bracia.
Oprócz tego trzeba pamiętać, że Brzechwa nie był
poetą tworzącym wyłącznie dla dzieci.
3. W twórczości Leśmiana widać inspirację filo-
zofią:
a) Bergsona
b) Nietzschego
Komentarz:
Podmiot liryczny ballady wykreowany na ludowego
gawędziarza opowiada słuchaczom historię Bajdały.
Za pomocą języka stylizowanego na gwarę opisuje, jak
we śnie Bajdały pojawił się Dusiołek. Mara senna usia-
dła mu na piersiach i dusiła go. Dusiołek to symbol i lu-
dowe wyobrażenie zła, które chciało na dłużej zago-
ścić w świecie Bajdały. Każdy człowiek podczas swoje-
1
Poezja Leśmiana, Tuwima i Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
oraz
Mistrz i Małgorzata
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Test z wiedzy o lekturach
Ucz się z
go życia spotyka na swojej drodze zło i musi się z nim
zmagać. Chłop z ballady Leśmiana jest prosty, nie umie
mówić jak filozofowie, dlatego po prostu ma pretensje
do Boga, że na świecie przez Niego stworzonym istnie-
je nie tylko dobro, ale i zło, na które człowiek jest nie-
ustannie narażony i z którym musi samotnie walczyć.
W balladzie
Dusiołek
Bajdała w ostatnich wersach
zwraca się z wyrzutem do Boga:
Należy pamiętać, że Skamander to nazwa zarówno gru-
py poetyckiej, jak i założonego przez poetów czasopi-
sma literackiego. Samo słowo Skamander (gr. Skaman-
dros) oznacza antyczną nazwę rzeki Menderes, płyną-
cej dziś na terenie Turcji.
7. Podaj przynajmniej trzy tytuły wierszy Tuwi-
ma dla dzieci.
Nie dość ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka,
Jeszcześ musiał takiego zmajstrować Dusiołka?!.
Odpowiedź:
Słoń Trąbalski
,
Lokomotywa
,
Zosia Samosia
5. Najbardziej charakterystycznym i rozpozna-
walnym elementem poezji Leśmiana są:
a) neologizmy
b) synestezje
c) przerzutnie
d) anafory
Komentarz:
Z pewnością znacie je ze swojego dzieciństwa. Te
wiersze są ponadczasowe i stanowią świadectwo mi-
strzostwa warsztatu poetyckiego Tuwima. Wbrew po-
zorom nie jest łatwo napisać dobry wiersz dla dzieci.
A te bronią się same. Na pewno potrafisz podać wię-
cej tytułów wierszy dla dzieci tego poety, może nawet
znasz jeszcze jakieś na pamięć…
8. Jaki gatunek reprezentują
Kwiaty polskie
Ju-
liana Tuwima?
a) poemat dygresyjny
b) poemat heroikomiczny
c) balladę
d) dramat niesceniczny
Odpowiedź: a)
Komentarz:
Aby pokazać specyficzną i wyjątkową naturę, używa
Leśmian wielu neologizmów, a także stosuje specy-
ficzną składnię i frazeologię. Mieczysław Jastrun te
neologizmy Leśmiana (zwane leśmianizmami) na-
zwał cudotworami słowotwórczymi. Leśmianizmy
mają bardzo różny charakter, zwykle opisują to, cze-
go opisać się nie da albo opisać jest bardzo trudno. Są
to na przykład wyrazy z przedrostkiem bez– – jak choć-
by bezcel, bezgwar, bezbożyna, czasowniki z przecze-
niem między przedrostkiem a tematem – zaniedyszeć,
zanieistnieć, rzeczowniki odprzymiotnikowe z przy-
rostkiem -ość, np.: bezpolność, najdalszość, niewy-
śpiewność. W sferze semantyki wyróżniają się takie
tropy stylistyczne jak oksymorony: bywalec niebytu,
nieistniejące istnienie.
6. Do jakiej grupy poetyckiej należał Julian Tu-
wim?
a) Pikadora
b) Awangardy
c) Skamandra
d) Drugiej Awangardy
Odpowiedź: a)
Komentarz:
Dygresja to po prostu odstąpienie od głównego tema-
tu narracji i wprowadzenie w obręb wypowiedzi luź-
no związanych wątków.
Kwiaty polskie
powstały
w Ameryce w czasie wojny, którą Tuwim tam spędził.
Najbardziej znany jest fragment poematu, któremu
nadano tytuł
Modlitwa.
Poemat Tuwima łączy w so-
bie sceny rodzajowe i wspomnieniowe, liryczne wy-
znania i patriotyczne inwokacje, polemiki polityczne
i opisy przyrody. Utwór składa się ze swobodnych dy-
gresji tematycznych i cięć charakterystycznych dla
montażu filmowego. Jest to dzieło niezwykłe, łączy
w sobie inwokacje do polszczyzny i motyw religijny,
spojrzenie na Polskę socjologa i poety patrioty, wątki
patriotyczne i pochwałę wielości w wielonarodowości
ojczystego kraju, a także smutne rozważania o klęsce
wrześniowej i jej przyczynach. W poemacie odnajdzie-
my także trudny optymizm, co do przyszłości Polski.
Kwiaty polskie
należy skojarzyć z utworem Juliusza
Słowackiego –
Beniowskim
, również poematem dy-
gresyjnym.
9. Odmiana dowcipu, w której efekt komiczny
rodzi się z jawnej niedorzeczności, to:
a) satyra
b) surrealizm
c) ironia
d) pure nonsense
Odpowiedź: c)
Komentarz:
Grupy poetyckie trzeba kojarzyć. Skamander jest z pew-
nością jedną z najbardziej rozpoznawalnych grup dwu-
dziestolecia. Tuwim był współtwórcą (1919) i czołowym
przedstawicielem tej grupy poetyckiej. „Chcemy być
poetami dnia dzisiejszego i to cała nasza wiara i cały
nasz program” – pisali w pierwszym numerze
Skaman-
dra
skupieni wokół niego poeci. Programowo bezpro-
gramowi wyżej cenili talent indywidualny niż realizo-
wanie programów poetyckich. Do najwybitniejszych
skamandrytów należeli Julian Tuwim, Antoni Słonim-
ski, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Jarosław Iwasz-
kiewicz. Nie chcieli poezji zaangażowanej politycznie,
pisali współczesnym językiem o codziennych sprawach.
Odpowiedź: d)
2
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Test z wiedzy o lekturach
Ucz się z
Komentarz:
Pure nonsense to odmiana dowcipu, w której efekt
komiczny rodzi się z jawnej niedorzeczności, np. ze
skojarzenia pojęć lub obrazów zaskakująco nielogicz-
nego, pozbawionego motywacji, uderzającego w po-
czucie zdrowego rozsądku, bezinteresownie absurdal-
nego. W literaturze polskiej ten rodzaj dowcipu upra-
wiał głównie Julian Tuwim i Antoni Słonimski, a tak-
że Sławomir Mrożek. Specjalistami w pure nonsensie
byli także humoryści angielscy: Gilbert Keith Che-
sterton i Edward Lear.
10. Autorem wiersza
Rzecz czarnoleska
jest:
a) Jan Kochanowski
b) Leopold Staff
c) Julian Tuwim
d) Bolesław Leśmian
wać, że pierwsze z nazwisk poetki powinno być pa-
nieńskie. Otóż nie, obydwa nazwiska pochodzą od
nazwisk mężów poetki. Stefan Jasnorzewski był lotni-
kiem, a Jan Gwalbert Pawlikowski prozaikiem
i znawcą folkloru podhalańskiego. Ale to nie wszyscy
mężowie poetki. Po pierwszym – Władysławie Jano-
cie Bzowskim, poruczniku armii austriackiej, nie po-
zostawiła sobie pamiątki w postaci nazwiska.
13. W wierszu
Zdobycz
polowanie na gronostaja
oznacza w rzeczywistości polowanie na:
a) pończochy
b) męża
c) niedźwiedzia
d) futro
Odpowiedź: a)
Odpowiedź: c)
Komentarz:
Tematem tego wiersza jest tak banalna czynność jak
kupno eleganckich, jedwabnych pończoch. Błahy po-
zornie utwór, świadczy jednak o awansie społecznym
kobiety, która sama wydaje swoje pieniądze na co
zechce, nawet gdy jest to rzecz tak przyziemna jak
para ładnych pończoch. Można mniemać, że jest to
wiersz choć w pewnym stopniu osobisty. Autorka wier-
sza miała zgrabne nogi, nic więc dziwnego, że chciała
podkreślać ten atut. Mimo banalnego tematu kon-
strukcja wiersza jest kunsztowna, oparta na iście ba-
rokowym koncepcie, przewrotnie wytłumaczonym już
w drugiej strofie. Polowanie na eleganckie pończo-
chy zostaje przyrównane do polowania gronostaja.
14. Czy Maria Pawlikowska-Jasnorzewska na-
leżała do którejś grupy poetyckiej?
a) tak, do Skamandra
b) formalnie nie, ale była związana z Awangardą
c) tak, do Awangardy
d) formalnie nie, ale była związana ze skamandryta-
mi
Komentarz:
Wiersz
Rzecz czarnoleska
jest odwołaniem się do po-
ezji klasycznej, w tradycyjnej formie i środkach wyra-
zu, Tuwim dostrzega geniusz twórczości Kochanow-
skiego.
11. Ulubione formy poetyckie Marii Pawlikow-
skiej-Jasnorzewskiej to:
a) miniatury poetyckie
b) fraszki
c) limeryki
d) oktostychy
Odpowiedź: a)
Komentarz:
Miniatury poetyckie to krótkie formy zakończone za-
skakującą puentą. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
była ich mistrzynią. Zwróć uwagę na inne gatunki
poetyckie podane w pytaniu: czy potrafisz rozpoznać
limeryk? Z fraszką nie powinieneś mieć kłopotu, wiele
się o nich mówi w szkole przy okazji omawiania twór-
czości Kochanowskiego – to w końcu jeden z ulubio-
nych gatunków tego poety. A czy wiesz, co to takiego
oktostych? Takich wiadomości należy szukać, oczy-
wiście, w
Słowniku terminów literackich
.
12. Czyją córką jest Maria Pawlikowska-Jasno-
rzewska?
Odpowiedź:
Wojciecha Kossaka
dpowiedź: d)
Komentarz:
Skamandryci byli jej najbliżsi w sensie grupy towa-
rzysko-literackiej. Ich przyjacielskie stosunki znala-
zły odbicie w literaturze i krytyce literackiej (np. ar-
tykuł Lechonia, w którym broni jej przed atakami kry-
tyki i wymiana wierszy: Tuwim jest autorem wiersza
o Pawlikowskiej, a Pawlikowska wiersza o Tuwimie).
Ponadto poetka żywo współpracowała ze
Skamandrem
i
Wiadomościami Literackimi
.
15. Który utwór poetki nawiązuje do motywu tań-
ca?
a)
Fokstrot
b)
Zaklinacze węży
c)
Dansing
d) żaden z powyższych
komentarz:
Dzisiejszy test jest wyjątkowo plotkarski. Ale trafili
się po prostu ciekawi autorzy. Maria Pawlikowska-
Jasnorzewska pochodzi ze znanej rodziny Kossaków.
Jej ojcem był malarz – Wojciech Kossak, a dziadkiem
Juliusz Kossak, to nazwisko z pewnością nie jest Wam
obce. Z kolei jej rodzona siostra to Magdalena Sa-
mozwaniec, również pisarka. Można by się spodzie-
Odpowiedź: a), b), c)
3
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
komentarz:
Test z wiedzy o lekturach
Ucz się z
Komentarz:
To nie było łatwe pytanie i nie martw się, jeśli nie
udało Ci się na nie odpowiedzieć. Powinieneś znać
utwór
Fokstrot
, bo była o nim mowa w
Kursie do No-
wej Matury,
ale reszta może być Ci nieznana. Ale te-
raz, po rozwiązaniu testu, znasz już trzy utwory poetki,
w których wystąpił ten motyw. Warto wiedzieć, że po-
etka wyjątkowo go lubiła – powstał cały tomik wierszy
pod tytułem
Dansing
, w którym taniec stanowi cen-
tralny motyw.
powodu w trakcie kuglarskiego spektaklu Wolanda
w teatrze Variétés moskwianki tracą głowę dla wycza-
rowanych przez diabła przepięknych toalet.
18. W jakim planie czasowym rozgrywa się po-
wieść?
a) w czasie teraźniejszym
b) w czasie przeszłym
c) w czasie przyszłym
d) w tzw. bezczasie
16. Wymień trzy przestrzenie, z jakimi mamy
do czynienia w
Mistrzu i Małgorzacie
Bułha-
kowa.
Odpowiedź: a), b), c), d)
Komentarz:
W powieści funkcjonują na równych prawach aż czte-
ry plany czasowe. Czas teraźniejszy to lata 30. XX
wieku w Moskwie, kiedy to odwiedził miasto szatan
Woland. Akcja rozgrywa się w ciągu czterech dni: od
środy do soboty. Czas przeszły obejmuje retrospekcję
do czasów Chrystusa i Poncjusza Piłata. Czas przyszły
wiąże się z proroctwami i przepowiedniami ukazują-
cymi przyszłość, która się sprawdza – przykład to przy-
padek Fokicza chorego na raka. Bezczas z kolei to
trwanie, którego potrafi dokonać szatan. Z taką mocą
mamy do czynienia na jego balu, podczas którego
godzina dwunasta trwa bez końca.
19. Wymień co najmniej trzy utwory podejmu-
jące motyw szatana.
Odpowiedź:
Przestrzeń realistyczna, przestrzeń historyczna, prze-
strzeń fantastyczna
Komentarz:
Na świat przedstawiony powieści składają się wszyst-
kie te trzy przestrzenie. Przestrzeń realistyczna to
Moskwa lat 30., przestrzeń historyczna wiąże się z wąt-
kiem o Chrystusie i Piłacie, natomiast przestrzeń fan-
tastyczna pojawia się w związku z postaciami fanta-
stycznymi, mamy z nią do czynienia np. podczas balu
u szatana czy lotu Małgorzaty na miotle.
17. Jakie miasto portretuje Bułhakow w powie-
ści?
a) Moskwę
b) Petersburg
c) fikcyjne miasto na Wschodzie
d) żadne z powyższych
Odpowiedź:
Mistrz i Małgorzata
Bułhakowa,
Faust
Goethego,
Raj
utracony
Miltona
Komentarz:
To pytanie na skojarzenia. Zresztą w tekście o
Mi-
strzu i Małgorzacie
w
Kursie…
padają przykłady tych
utworów. Z pewnością potrafisz wymienić ich więcej…
20. Diabeł prześmiewca, figlarz, spryciarz, żar-
towniś, synonim tego, co tandetne i niewy-
szukane, to w powieści Bułhakowa:
a) Woland
b) Korowiow
c) Hella
d) Behemot
Odpowiedź: a)
komentarz:
Bułhakow sportretował Moskwę lat 30. Postacie poru-
szają się po terenie realnym – Patriarsze Prudy, Arbat,
mieszkania, teatr itp. Piekielna rzeczywistość komuni-
stycznej Moskwy jawi się poprzez szereg wymownych
znaków. To między innymi sklep, który nie jest skle-
pem, bo służy tylko uprzywilejowanym, mieszkanie,
które nie jest mieszkaniem, bo zostało skrupulatnie
zapieczętowane, stowarzyszenie literatów, które nie jest
stowarzyszeniem, bo zajmuje się generalnie wszystkim,
najmniej czasu poświęcając literaturze. To skrupulat-
nie obmyślany system arbitralnej władzy opartej na
denuncjacjach, aresztowaniach, odosobnianiu niewy-
godnych twórców w szpitalach psychiatrycznych i zmu-
szaniu ich do uległości. To świat łapówkarzy i donosi-
cieli w rzeczywistości szarej, smutnej i biednej. Nie bez
Odpowiedź: b)
Komentarz:
Wszystkie diabelskie postacie z
Mistrza i Małgorzaty
są niezwykle barwne i ciekawe, ale jest ich całkiem
sporo i mogą się pomylić. Przypomnijcie sobie ko-
niecznie jeszcze raz, kto jest kim.
4
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
Komentarz:
komentarz:
Komentarz:
[ Pobierz całość w formacie PDF ]