Pojęcie wychowania a postawy rodziecielskie, Jakość życia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
POJĘCIE „WYCHOWANIA”, A POSTAWY RODZICIELSKIE
Nie można nie doceniać wychowania przedszkolnego w edukacji
najmłodszego pokolenia, gdyż to właśnie wiek przedszkolny rzutuje
na rozwój i przyszłe losy człowieka. Stąd tak ważne staje się
docenianie roli przedszkola i ludzi w nim pracujących.
To właśnie przedszkole spełnia ważną rolę w pierwszej edukacji
małego dziecka - rozbudza pierwsze zainteresowania muzyką, sztuką,
literaturą, teatrem itp. Daje też równą szansę wszystkim dzieciom na
rozwinięcie indywidualnych cech charakteru, poznania zasad i norm
obyczajowych, na zdobycie „korzeni i skrzydeł”, w które często nie
wyposażył, choć powinien - jego rodzinny dom.
Dobra materialne nigdy nie zastąpią tak pożądanych cech
rodziców, jak partnerstwo i powaga w poważnym traktowaniu
problemów nawet tych najmłodszych dzieci. Są cechy, które każdy
człowiek powinien wynieść z własnego domu, takie jak:
odpowiedzialność, lojalność, kultura osobista, wiarygodność w
każdej, nawet błahej sprawie. Jednak należy pamiętać, że nie każdy
wychowanek ma warunki do ich wykształcenia - główną przyczyną
tego stanu rzeczy, jest istniejące bezrobocie, strach rodziców przed
utratą pracy i związane z tym, ubożenie rodzin z jednej strony -
z drugiej zaś powstawanie „warstwy ludzi nowobogackich”.
Dlatego też podkreślić należy znaczenie przedszkola jako
najlepszego sojusznika rodziny, a w wielu przypadkach jedynego
środowiska, w którym dziecko może się rozwijać w sposób
prawidłowy.
Dlatego też należy rodzicom uświadamiać, iż rodzina może dla
dziecka wiele uczynić, a przedszkole bez rodziny może niewiele,
Pojęcie „wychowania” jest jednym z podstawowych pojęć
pedagogiki, które nie posiada jednej - jedynej, konkretnej definicji.
Różni autorzy, różnie określają wychowanie. I tak R.Wroczyński
twierdzi, że jest to „...system oddziaływań zmierzających do
określonych rezultatów wychowawczych.”
1
1
R.Wroczyński: Pedagogika społeczna PWN, Warszawa 1976 str. 11
1
A.Gurycka uważa wychowanie za „…dynamiczny, złożony
układ oddziaływań społecznych wywołujących zmiany w osobowości
człowieka, tym oddziaływaniom poddanego.”
2
S.Kunowski ujmuje „wychowanie” jako „...społecznie uznawany
system działania pokoleń starszych na dorastające, celem
pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania
według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego życia.”
3
Natomiast R.Wroczyński określa wychowanie jako „…system
działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych.”
4
Zdaniem niektórych pedagogów i psychologów takie podejście
sugeruje nadmierne kierowanie rozwojem człowieka podczas jego
wychowania. Widzi się w tym niebezpieczeństwo manipulowania i
sprzeniewierzania się przez wychowawców poszanowania godności i
niezależności osobistej wychowanków.
W ostatnim okresie, w wielu definicjach coraz częściej akcentuje
się że proces wychowania jest wspomaganiem wychowanków, w ich
naturalnym i spontanicznym rozwoju. Postulat ten znajduje swe
uzasadnienie w wielu koncepcjach pedagogicznych, zaliczanych do
nurtu „nowego wychowania.”
Zgodnie z tym postulatem, wychowywać - to wyzwalać,
dodawać odwagi, uwalniać od zahamowań, przygotowywać do
przyszłego życia i współżycia z innymi przez pobudzanie aktywności
własnej wychowanków. Pobudzanie takich zachowań, które będą
zgodne z oczekiwaniami społecznymi i zasadami moralnymi.
W rozumianym w ten sposób „wychowaniu” podkreślić należy
znaczenie harmonijnej współpracy i współdziałania pomiędzy
wychowawcą i wychowankiem - ich wzajemnego porozumiewania się
na zasadzie partnerstwa i zrozumienia.
Zadaniem wychowawcy w procesie wychowania jest
organizowanie wartościowego życia w warunkach dialogu,
współpracy i współdziałania. W ten sposób „nowe wychowanie”
unika narzucania wychowankom sposobu życia według z góry
ustalonych wzorców postępowania, a wychowawcom umożliwia
poznawanie i pomaganie wychowankom w zdobywaniu wiedzy.
2
A.Gurycka: Struktura i dynamika procesu wychowawczego. Analiza Psychologiczna PWN, Warszawa 1979
str.55
3
S.Kunowski: Podstawy współczesnej pedagogiki. Wydawnictwo Salezjańskie, Łódź 1981, str. 189
4
R.Wroczyński: Pedagogika społeczna, PWN, Warszawa 1976, str.11
2
O efektywności wychowania decyduje nie ilość i jakość
przekazanej wiedzy, lecz stopień przyswojenia jej przez
wychowanków. Można przytoczyć tu określenie „wychowania”
S.Kunowskiego, które uwydatnia konieczność liczenia się z
naturalnym i spontanicznym rozwojem wychowanków: „...proces
samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia
nabywanego przez wychowanka.”
5
Takie pojęcie wychowania wyklucza traktowanie wychowanków jako
przedmioty. Sugeruje ona raczej, że w wychowaniu olbrzymią rolę
odgrywa własna aktywność wychowanka.
Tak szeroko rozumiane pojęcie wychowania, w dalszym ciągu nie
wyczerpuje jeszcze wszystkich swych aspektów.
Obecnie trudno byłoby zaproponować jedną definicję, która w
sposób trafny i bezdyskusyjny określałaby to pojęcie.
Na ogół definiując proces wychowania wymienia się takie czynniki,
jak: złożoność, intencjonalność, relatywność oraz długotrwałość.
Złożoność wychowania polega na tym, że zachowanie dziecka
zależy zarówno od uwarunkowań zewnętrznych (w tym także od
oddziaływań wychowawczych) jak i od uwarunkowań wewnętrznych
- czyli osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka.
Inną cechą wychowania jest intencjonalność, która oznacza, że
wychowawca jest świadomy realizowanych przez siebie celów, w
wyniku przemyślanej organizacji działalności wychowawczej.
Intencjonalność polega na dwukierunkowym współdziałaniu ze sobą
wychowawcy i wychowanka - to znaczy, że w procesie wychowania
stają się oni równoprawnymi partnerami wywierającymi na siebie
wzajemny wpływ.
Inną cechą, która podkreśla, że wychowanie stanowi tylko jeden
z wielu wpływów jest relatywność.
B.Suchodolski pisze: „Nigdy nie jest tak, aby wychowawca był sam z
wychowankiem, aby go kształtował jak rzeźbiarz swoje dzieło. Jest
zawsze tak, że wychowawca ma mniej lub bardziej jawnych
wspólników: dom i życie albo czasem dom i ulicę; one
współkształtują wychowanka, za którego losy instytucje
5
tamże, str.186
3
wychowawcze i zatrudnieni w niej fachowcy mają ponosić
odpowiedzialność.”
6
Inną bardzo ważną cechą wychowania jest długotrwałość,
która oznacza, że każdy człowiek podlega przemianom przez całe
swoje życie. To właśnie ta cecha przypomina nam, że wychowawca
staje się „wychowankiem swych wychowanków”, że podlega ich
wpływom i wewnętrznie się przeobraża. Długotrwałość ściśle wiąże
się z systematycznością.
Rodzina jest podstawowym, niezastąpionym i najważniejszym
środowiskiem wychowawczym, wywierającym olbrzymi wpływ,
zwłaszcza na rozwój dzieci w wieku przedszkolnym.
H.Smarzyński pisze: „rodzina ma decydujący wpływ na
kształtowanie się prawidłowego procesu wychowawczego i
osobowości dziecka. Środowisko rodzinne bowiem jest głównym
ośrodkiem rozwoju sfery emocjonalnej osobowości, postaw
moralnych dzieci;
7
jak również „Rodzina jest podstawową grupą
społeczną, w której kształtuje się umiejętność współżycia
zespołowego dziecka w życiu społecznym.”
8
Jednak, nie każda rodzina spełnia swe funkcje w sposób
prawidłowy. Najbardziej optymalne warunki dla spełnienia swych
funkcji ma rodzina pełna - wszystkie pozostałe typy rodzin posiadają
mniej korzystne warunki do sprawowania funkcji rodzinnych. Należą
do nich zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez St. Kowalskiego
„- rodziny rozbite w skutek trwałej nieobecności kogoś z rodziców w
wyniku rozwodu, separacji, dezercji, a niekiedy z powodu śmierci
albo wyjazdu za granicę;
-
rodziny zrekonstruowane przez zawarcie po ich rozbiciu nowego
małżeństwa, albo też przez adoptowanie nowego dziecka;
-
rodziny zdezorganizowane (rozbite wewnętrznymi
niepowodzeniami), których członkowie pozostają ze sobą niemal w
permanentnych konfliktach, przyczyną dezorganizacji może być:
alkoholizm, wzajemna niechęć, podejrzliwość itp.;
6
B.Suchodolski: Pedagogika - podręcznik dla kandydatów na nauczycieli, PWN, Warszawa 1985, str.12
7
H.Smarzyński: Rodzina współczesna jako środowisko wychowawcze; PAN, Kraków 1978, str. 8
8
Tamże, str. 8
4
-
rodziny zdemoralizowane, pozostające w konflikcie z prawem lub
z sąsiadami, co nie wyklucza bliskich i serdecznych kontaktów
między poszczególnymi członkami rodziny;
-
rodziny zastępcze, oparte na więzi współżycia z dziećmi i stałej
troski o ich rozwój w warunkach braku więzi biologicznej z nimi;
-
rodziny adopcyjne, których celem jest zapewnienie dziecku takich
samych praw jakie przysługują dzieciom z racji ich pokrewieństwa
z rodzicami.”
9
Wymienione typy rodzin niepełnych często pociągają za sobą
ujemne skutki wychowawcze. I tak na przykład:
-
w rodzinach zrekonstruowanych - często dochodzi do zaburzeń w
stosunkach interpersonalnych, zachodzących między naturalnymi i
przybranymi rodzicami i dziećmi, jak i między rodzeństwem
pochodzącym z pierwszego i drugiego małżeństwa;
-
w rodzinach zdezorganizowanych - powstaje klimat wzajemnej
nieufności i wrogości, niekiedy nawet zawiści i odwetu;
-
rodziny zdemoralizowane - są przyczyną niedostosowania
społecznego i niosą za sobą najgroźniejsze skutki wychowawcze;
-
rodziny adopcyjne i zastępcze - niosą za sobą nieco mniej
kłopotów wychowawczych i kompensują braki na jakie dzieci były
narażone w domach dziecka.
Jednak, prawidłowy rozwój dzieci w dużej mierze zależy nie od
typu rodziny, lecz od tego, jakie postawy wobec dziecka prezentują
rodzice.
M.Ziemska uważa, że „przez zachowanie rodziców wobec
dziecka, a także przez to, co mówią o dziecku i jak o nim mówią -
możemy poznać ich postawę rodzicielską. Postawa rodzicielska jest
więc nabytą strukturą poznawczo - dążeniowo - afektywną,
ukierunkowującą się rodziców wobec dziecka.”
10
Inaczej postawę rodzicielską można określić jako „...charakter
emocjonalnego stosunku rodziców do dziecka.”
11
WŁAŚCIWE POSTAWY RODZICIELSKIE
12
według M.Ziemskiej
to:
9
St. Kowalski: Socjologia wychowania w zarysie, PWN, Warszawa 1986, str. 141-142
10
M.Ziemska: Postawy rodzicielskie; WP, Warszawa 1973, str. 33
11
M.Ziemska: Rodzina a osobowość; WP, Warszawa 1975 str.86
12
Tamże, str. 87 - 88.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]