Polonista w szkole - artykuł(1), Metodyka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
RECENZJE
Polonista
„od wszystkiego”?
KATArZyNA STANKIeWIcZ
Polonista w szkole…
to zbiór artykułów poświęconych problemom szkol-
nego kształcenia polonistycznego, kierowany do nauczycieli praktyków
oraz studentów przygotowujących się do pracy w szkole.
Celem redaktorki tomu, Anny Janus-Si-
tarz, było uporządkowanie istotnej z punktu
widzenia praktyki nauczycielskiej wiedzy
metodycznej. Autorami tekstów są pracow-
nicy naukowi Instytutu Polonistyki Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego oraz innych ośrodków
akademickich, autorzy podręczników do ję-
zyka polskiego, książkowych i publicystycz-
nych publikacji metodycznych, często łączą-
cy pracę naukową z praktyką dydaktyczną
w szkole.
Tematyka artykułów jest bardzo różno-
rodna. Zaraz na początku poznajemy cele
edukacji polonistycznej, a przynajmniej uczy-
my się je formułować i dowiadujemy się, jak
mogą być one różnorodne i jakie mają zna-
czenie w procesie nauczania
. Dalej czytamy
o tym, czym jest lekcja polskiego, jakie są jej
typy, jaki przebieg
. Bogaty teoretyczny
wstęp wieńczy tekst Stanisława Bortnowskie-
go poświęcony „kłopotom z klasyikacją me-
tod nauczania”
. Już w tym krótkim wpro-
wadzeniu do warsztatu polonisty pojawia się
wiele problemów. Nie ma oczywistych kla-
syikacji, typy lekcji przeplatają się ze sobą,
z celami trzeba postępować bardzo ostroż-
nie, bo niedostrzeżone lubią się wypaczać.
Dosyć interesujący i wyczerpujący wydaje się
artykuł poświęcony problematyce kształce-
nia językowego
.
Więcej miejsca zajmują tematy związane
z kształceniem literackim. W tej części za-
mieszczone zostały teksty pięciu autorów,
podejmujących tematy zasługujące dzisiaj na
zainteresowanie, a mianowicie problem ka-
nonu lektur i czytelnictwa w szkole
, pytania
o rolę zabawy w edukacji literackiej
, kon-
teksty kulturowe
oraz o związki metodyki
z teorią literatury
. Kolejne dwa artykuły
zgrupowane zostały pod hasłem ewaluacji
10
.
1
Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty
, pod red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004, s. 235.
e. Nowak,
Cele edukacji polonistycznej
, tamże, s. 15–26.
M. rusek,
Lekcje polskiego – typy i struktura
, tamże, s. 27–54.
S. Bortnowski,
Kłopoty z klasyikacją metod nauczania
, tamże, s. 55–84.
J. Kowalikowa,
Kształcenie językowe. Teoria dla praktyki, tamże,
s. 85–138.
S. Bortnowski,
Lektury w stanie podejrzenia, tamże,
s. 139–158.
e. Nowak,
Zabawa jako wprowadzenie do rozumienia tekstu literackiego
, tamże,
s. 159–172.
W. Bobiński,
Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury
, tamże,
s. 217–240.
J. Hobot,
Postrukturalne kierunki badawcze w szkolnej praktyce polonistycznej, czyli o związkach teorii litera-
tury i metodyki
; A. Pilch,
Hermeneutyka jako metoda interpretowania tekstów poetyckich
, tamże,
s. 173–190,
s. 191–216.
10
A. Janus-Sitarz,
Komu potrzebne jest ocenianie? Wokół ewaluacji osiągnięć ucznia
; M. Madejowa
, Zasady spraw-
dzania wypracowania szkolnego. Wprowadzenie do tematu
, tamże, s. 241–262; 263–274.
58
polonistyka
RECENZJE
Książkę zamykają teksty poświęcone proble-
matyce kształcenia polonistycznego w dobie
nowych mediów
11
.
Omawiana pozycja nie jest suchym, teo-
retycznym przedstawieniem problemów. Dla
objaśnienia pojawia się w tekście wiele przy-
kładów. Kilka artykułów zawiera propozycje
metodyczne, które mają łączyć teorię z prak-
tyką, wskazywać sposoby zastosowania teo-
rii w toku lekcyjnym. Przez konkret metodycz-
ny nie ucierpiała na szczęście sfera teorii.
Omówienia kolejnych
wątków, obudowane
bogatymi propozycja-
mi bibliograicznymi,
dają podstawy do dal-
szych samodzielnych
poszukiwań.
We wstępie Janus-
-Sitarz czytamy, że
Polonista w szkole..
. ma
pomóc polonistom rozeznać się pośród
me-
todycznych nowości
. Może służyć jako źród-
ło informacji, ale także dydaktycznych inspi-
racji. Do zmian i eksperymentów autorka
podchodzi jednak z dystansem. Zaraz po
otwarciu tomu w tytule wstępu natraiamy
na znaczący nagłówek:
Jak uczyć? Nauczy-
ciel wobec koniecznych zmian i przemijają-
cych mód.
Zmiany? I owszem, ale te koniecz-
ne. Wiele z nowatorskich pomysłów może
się, zdaniem autorki, okazać jedynie przemi-
jającą modą. Pośród jednych i drugich nau-
czyciel powinien się rozeznać, a recenzowa-
na pozycja może w tym pomóc.
co kryje się za nimi? Autorka wstępu
wskazuje z jednej strony na nową sytuację
w szkolnictwie, z jaką mamy do czynienia
po reformie edukacji, z drugiej – na prze-
miany w podejściu do tekstu, na nowości
w analizie i interpretacji utworów literac-
kich, ale także „innych tekstów kultury”.
Polonista w nowej sytuacji może być nieco
zdezorientowany – wielością programów
i podręczników, nowymi systemami oceny,
swoją własną bezradnością – np. w obliczu
„inwazji bryków”. Artykuły zawarte w to-
mie mają pomóc mu odnaleźć się pośród
tych nowych realiów.
Okazuje się, że polonista współczesny to
nauczyciel „od wszystkiego”
– wystarczy tyl-
ko spojrzeć na bogaty spis treści. To osoba
orientująca się dobrze zarówno w kwestiach
literackich, jak i językowych. Można by jed-
nak powiedzieć, że w końcu edukacja polo-
nisty właśnie na obu tych obszarach się za-
sadza, więc nie ma się czemu dziwić. Podob-
nie niczym zaskakującym być raczej nie po-
winno, że polonista potrzebuje dobrego
wykształcenia metodycznego. Pierwsze roz-
działy książki są jedno-
cześnie krótkim wpro-
wadzeniem do dydak-
tyki ogólnej. W tekście
pojawiają się takie naz-
wiska, jak czesław
Kupisiewicz, Wincen-
ty Okoń czy Józef Pół-
turzycki. Przechodząc do metodyki szczegó-
łowej nauczania literatury i języka polskiego
napotykamy „obco brzmiące” dla naszego
polonisty terminy: poststrukturalizm, dekon-
strukcja i hermeneutyka. Okazuje się, że nau-
czycielowi języka polskiego przydałaby się
odrobina wiedzy z zakresu ilozoii, żeby so-
bie z tymi hasłami mógł poradzić.
Słowo
„kontekst”
jest już natomiast dob-
rze znane wszystkim polonistom. Ale i tutaj
kryją się liczne pułapki, a przed wszech-
stronnym polonistą stoją nowe wyzwania.
Witold Bobiński wskazuje na szereg dzie-
dzin nauki i sztuki, które możemy traktować
jako kontekst dla tekstu literackiego. Mówi
o takich kontekstach, jak literacki, histo-
ryczny, ilozoiczny, plastyczny, ilmowy czy
dziennikarski. Polonista powinien być za-
tem jednocześnie znawcą literatury pow-
szechnej, historii, sztuk plastycznych, il-
mu... Tego wymagają od niego programy
i podręczniki.
Z ostatniego podrozdziału, zatytułowane-
go
Polonistyka szkolna w dobie mediów,
do-
wiadujemy się, że polonista powinien dodat-
11
A. Biernacka,
Szkoła i polonistyka w społeczeń-
stwie informacyjnym
; W. Strokowski,
Polonista po-
limedialny
, w:
Polonista w szkole...
.,
s. 275–296,
s. 297–235.
8/2006
59
Nie ma to być oschły podręcznik
metodyki, ale zbiór oceniający
współczesną rzeczywistość
edukacyjną i pojawiające się
nowinki.
RECENZJE
kowo świetnie radzić sobie z komputerem,
Internetem i innymi urządzeniami audiowi-
zualnymi. Wojciech Strokowski tworzy na-
wet nieco prowokacyjne pojęcie
polonisty
polimedialnego
. W ten sposób przed nauczy-
cielem postawione zostają nowe cele – ma
uczyć, jak poradzić sobie z przekazem me-
dialnym, poza edukacją czytelniczą zająć się
musi na serio edukacją medialną.
Omawiana pozycja nosi znamienny pod-
tytuł:
Podstawy kształcenia nauczyciela po-
lonisty
. Może on nieco zmylić. Warto by za-
pytać autorów, w jaki sposób chcieliby wy-
posażyć polonistę w ten wymagany ogrom
wiedzy. Jak diagnozują stan przygotowania
dzisiejszych polonistów do podjęcia owych
wymagających zadań, których panoramę
przed nimi kreślą?
czy wobec tak zarysowanego integracyj-
nego charakteru przedmiotu należałoby
zmienić kierunek kształcenia przyszłych po-
lonistów, postawić na interdyscyplinarność?
Skoro nauczyciel ma być w pewnym sensie
„nauczycielem kultury”
, i to nie tylko tej wy-
sokiej, to należałoby wyposażyć go w odpo-
wiednie ku temu kompetencje.
Pozostaje jeszcze kwestia społecznego
prestiżu zawodu nauczyciela, a nauczyciela
polonisty w szczególności. Ile znajdzie się
dzisiaj „siłaczek”, pracujących bez uznania
ze strony społeczeństwa...? co z wypale-
niem zawodowym? Jak ono się ma do ścież-
ki zawodowej kariery? Jak sobie radzić ze
zróżnicowaniem poziomów w klasie, które
wręcz uniemożliwia wprowadzanie w życie
ambitnych pomysłów, a co znajduje swe uza-
sadnienie (i wątpliwe rozwiązanie zarazem)
w szumnie brzmiącej idei indywidualizacji
nauczania?
I jeszcze jedna uwaga:
Polonista
... przed-
stawia problemy metodyczne bez zróżnico-
wania na kolejne poziomy edukacji. Poza kil-
koma przykładami, które siłą rzeczy odnoszą
się do konkretnej rzeczywistości edukacyjnej,
mówimy tutaj o edukacji polonistycznej
w ogóle. Stąd może
„bezpieczna ogólniko-
wość”
rozważań, które powinny dać się za-
stosować na każdym etapie kształcenia,
mimo odmiennych, właściwych kolejnym
szczeblom szkolnym celów.
Wydaje się jednak, że
Polonista
… jest po-
zycją wskazującą nowe pola zainteresowań
nauczycieli polonistów i metodyków, pre-
zentującą najważniejsze problemy, z jakimi
obecnie boryka się metodyka nauczania li-
teratury i języka polskiego. Przełomowość
tego tomu wynika m.in. z jego ogólnego
i wprowadzającego charakteru. Dzięki temu
cieszy się on dużym zainteresowaniem poś-
ród nauczycieli polonistów i studentów
przygotowujących się do pracy w szkole.
Autorzy artykułów na pewno mogą być dob-
rymi przewodnikami pośród „koniecznych
zmian i przemijających mód”, którzy jednak
niekoniecznie od razu udzielą jednoznacz-
nych wskazówek. raczej rozwiną przed na-
uczycielami przebogaty wachlarz kontro-
wersji.
Polonista
... jest pierwszą częścią zakrojo-
nej szeroko serii „edukacja nauczycielska po-
lonisty”. Na rynku wydawniczym pojawiły
się już dwa kolejne tomy z tej serii, również
pod redakcją Anny Janus-Sitarz:
Przygoto-
wanie ucznia do odbioru różnych tekstów
kultury
1
oraz
Doskonalenie warsztatu nau
czyciela polonisty
1
.
Stanowią one rozszerze-
nie niektórych wątków podjętych bądź jedy-
nie zasygnalizowanych w tomie pierwszym.
Przygotowanie ucznia…
podejmuje temat
uczniowskiego odbioru różnych tekstów kul-
tury, takich jak sztuka teatru, malarstwo, mu-
zyka, fotograia czy przekazy kultury maso-
wej, oraz metodycznych problemów związa-
nych z wdrażaniem w te sfery kultury. Tom
Doskonalenie warsztatu…
został poświęcony
kształceniu uniwersyteckiemu nauczyciela
polonisty.
1
Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów
kultury
, pod red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2005.
1
Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty
,
pod red. Anna Janus-Sitarz, Kraków 2005.
Katarzyna Stankiewicz – doktorantka w Instytucie Pe-
dagogiki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
60
polonistyka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]