Poziom samooceny i oceny żony przez mężczyzn uzależnionych od alkoholu, Terapia Uzależnień, Terapia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ROCZNIKI TEOLOGICZNE
Tom LIV, zeszyt 10 − 2007
MARIA CHUCHRA
ANTONI FERENC
POZIOM SAMOOCENY I OCENY
˙
ONY
PRZEZ M ˛
˙
CZYZN UZALE
˙
NIONYCH OD ALKOHOLU
Samoocena determinuje sposób funkcjonowania człowieka w ró˙nych ro-
lach społecznych oraz stanowi jeden z wa˙niejszych czynników wyznaczaj˛-
cych swoisto´´ jego zwi˛zków z grup˛. Mo˙na j˛ zdefiniowa´ jako „zespół
s˛dów i opinii, które jednostka odnosi do swojej osoby”
1
. Samoocena
dotyczy zwykle pojedynczych cech własnej osoby (fizycznych, psychicznych,
społecznych). W toku ˙yciowych do´wiadcze´ samooceny cz˛stkowe zostaj˛
uogólnione, czyli powstaje samoocena ogólna (globalna). Samooceny cz˛st-
kowe podlegaj˛ zmianom, natomiast samoocena ogólna pozostaje wzgl˛dnie
trwała, przez pewien okres ˙ycia niezmienna – jako element osobowo´ci do´´
trwale ugruntowany. Jej zmiany s˛ zazwyczaj zwi˛zane z działaniem
wyj˛tkowo silnych czynników o charakterze negatywnym (np. ci˛˙ka choroba,
wypadek, ´mier´ bliskiej osoby)
2
.
Koncentruj˛c si˛ na samoocenie, ludzi mo˙na uszeregowa´ na kontinuum,
w którym na jednym kra ´cu b˛d˛ osoby o wysokim poziomie samooceny, za´
na przeciwległym – o niskim. Ludzie o wysokiej samoocenie s˛ aktywni,
Dr M
ARIA
C
HUCHRA
– adiunkt Katedry Opieki Społecznej Paliatywnej i Hospicyjnej w In-
stytucie Nauk o Rodzinie KUL; adres do korespondencji: Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin.
Lek. med. A
NTONI
F
ERENC
– kierownik Oddziału Terapii Uzale˙nienia od Alkoholu w Ja-
rosławiu, psychiatra; adres do korespondencji: Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki
Zdrowotnej, ul. Ko´ciuszki 18, 37-500 Jarosław.
1
H.E.Kulas,
Mechanizm funkcjonowania samooceny
, „Psychologia Wychowawcza”,
26(1983), nr 4, s. 400.
2
J.Reykowski,
Osobowo´´ jako centralny system regulacji i integracji czynno´ci
,
[w:]
Psychologia
, red. T. Tomaszewski, Warszawa 1975, s. 792; A. Podgórecki,
Pato-
logia ˙ycia społecznego
, Warszawa 1969, s. 51.
1
70
MARIA CHUCHRA, ANTONI FERENC
pewni siebie, optymistyczni i przekonani o własnych kompetencjach, nato-
miast osoby o niskiej samoocenie wykazuj˛ zaburzenia emocjonalne i percep-
cyjne, np. niepokój, brak pewno´ci siebie, niech˛´ do innych, oraz obni˙aj˛
warto´´ partnerów
3
.
Wyró˙nia si˛ dwa rodzaje postaw zwi˛zanych z samoocen˛ ogóln˛: samo-
akceptacj˛ (pozytywna postawa wobec własnej osoby, ł˛cz˛ca si˛ z wysok˛
samoocen˛ globaln˛) i samoodtr˛cenie (negatywna postawa wobec własnej
osoby, zwi˛zana z nisk˛ samoocen˛ globaln˛)
4
. Osoby akceptuj˛ce siebie s˛
tolerancyjne i akceptuj˛ce innych; postrzegaj˛ ich bardziej pozytywnie ni˙
osoby o niskim poziomie samoakceptacji
5
. Nieakceptowanie siebie wyzwala
krytycyzm i agresj˛ wobec otoczenia
6
.
Do´wiadczenie kliniczne ukazuje, ˙e m˛˙czy´ni uzale˙nieni od alkoholu
wobec otoczenia, a zwłaszcza personelu medycznego, staraj˛ pokaza´ siebie
w jak najlepszym ´wietle, natomiast swoje ˙ony przedstawiaj˛ negatywnie.
Obwiniaja˛jecz˛sto za wszelkie niepowodzenia, jakie spotkały ich w ˙yciu,
ł˛cznie z uzale˙nieniem i konieczno´ci˛ leczenia alkoholizmu
7
. Z drugiej
strony, na podstawie danych z przedmiotowej literatury mo˙na stwierdzi´, ˙e
uzale˙nieni od alkoholu maj˛ nisk˛ samoocen˛
8
. W tym kontek´cie interesu-
j˛ce jawi si˛ zagadnienie relacji mi˛dzy samoocen˛ a ocena˛˙ony przez
m˛˙czyzn uzale˙nionych od alkoholu. Zainspirowało ono zbadanie nast˛pu-
j˛cego problemu: Jaki jest poziom oceny siebie i oceny mał˙onki przez
m˛˙czyzn uzale˙nionych od alkoholu?
Tak postawiony problem rodzi dalsze pytania. Z jakimi cechami osobowo-
´ci zwi˛zana jest wysoka samoocena – a co za tym idzie – samoakceptacja
u alkoholików? Jakie cechy osobowo´ci ˙ony sprzyjaj˛ akceptacji jej przez
m˛˙a uzale˙nionego od alkoholu?
3
Zob. J. Kozielecki,
Elementy teorii samowiedzy
, „Psychologia Wychowawcza”,
19(1976), nr 1, s. 1-31; Z.Zaborowski,
Stosunki mi˛dzyludzkie
, Wrocław 1976.
4
D.Frey,E.Benning,
Das Selbstwertgefühl
, [w:]
Emotion und Kognition
, red.
H. Mandl, G. L. Huber, München 1983, s. 149.
5
A.Zalewska,
Akceptacja siebie a wzajemna atrakcyjno´´ w diadach mieszanych
,
„Przegl˛d Psychologiczny”, 27(1984), nr 3, s. 632.
6
K.P.Ole´,
Wprowadzenie do psychologii osobowo´ci
, Warszawa 2003, s. 303.
7
Zob. J. G. Woititz,
Mał˙e ´ stwo na lodzie
, Warszawa 1989; H. Szcze-
pa´ ska,
˙
ony alkoholików
, Warszawa 1992.
8
A.Ciupak,
Poziom i struktura samoakceptacji u pacjentów uzale˙nionych od alkoholu
(mps pracy doktorskiej – Arch. AM w Lublinie).
SAMOOCENA I OCENA
˙
ON PRZEZ ALKOHOLIKÓW
171
Na podstawie analizy literatury przedmiotu postawiono główn˛
hipotez˛
badawcz˛:
M˛˙czyzn uzale˙nionych od alkoholu cechuje niska ocena siebie i niska
ocena ˙on.
W odniesieniu do pozostałych pyta´ nie stawia si˛ hipotez szczegółowych.
Sformułowane pytania wyznaczaj˛ kierunek poszukiwa´.
I. GRUPA BADANA
Przebadano 30 m˛˙czyzn uzale˙nionych od alkoholu, leczonych w Oddzia-
le Terapii Uzale˙nienia od Alkoholu w Jarosławiu. Wszyscy byli w trwałych
zwi˛zkach mał˙e´skich. Z bada´ wykluczono m˛˙czyzn rozwiedzionych
i przebywaj˛cych w separacji.
´
redni sta˙ mał˙e´ski pacjentów wynosił 19,5
roku (najdłu˙szy 33 lata).
´
redni czas nadu˙ywania alkoholu, podany przez
pacjentów, wynosi 14,7 roku (najdłu˙szy 30 lat). Połowa z nich (16 osób)
była po raz pierwszy hospitalizowana. Atmosfer˛ panuj˛c˛ w ich domach
3,3% badanych oceniło jako bardzo dobr˛, 47% – jako dobr˛, 40% – jako
przeci˛tn˛ i 10% jako zł˛.
´
rednia liczba dzieci w rodzinach wynosi troje
(w jednej rodzinie było jedena´cioro i w jednej – dziewi˛cioro). Je´li chodzi
o wykształcenie, najwi˛cej osób – zarówno w´ród alkoholików (80%), jak
i ich ˙on (56,7%) – uko´ czyło szkoł˛ zawodow˛. Wykształcenie podstawowe
miało 13,3% pacjentów i 26,7% ˙on, zas´´rednie – 3,3% pacjentów i 13,3%
˙on. Tylko w jednym przypadku (3,3%) oboje mał˙onkowie mieli wy˙sze
wykształcenie.
II. METODA
W pracy posłu˙ono si˛ Testem Przymiotnikowym ACL H. G. Gougha
i A. B. Heilbruna, który jest jednym z najbardziej znanych i powszechnie
stosowanych testów osobowo´ci. Zawiera on 37 skal, które zostały uporz˛d-
kowane w pi˛´ grup: skale
modus operandi
, skale potrzeb, skale tematyczne,
skale analizy transakcyjnej oraz skale oryginalno´ci-inteligencji
9
. Test ten
badani wypełniali dwukrotnie, według instrukcji: „ja jestem”, „moja ˙ona
jest”. Otrzymano wi˛c obraz aktualny pacjenta oraz obraz aktualny ˙ony
w percepcji m˛˙a. Nast˛pnie obliczono wska´nik samooceny (lub oceny)
9
H.G.Gough,A.B.Heilbrun,
The Adjective Check List. Manual
, Palo Alto
1980.
1
72
MARIA CHUCHRA, ANTONI FERENC
według wzoru:
s
= Fav/Unfav, gdzie Fav oznacza liczb˛ pozytywnych przy-
miotników, a Unfav – liczb˛ przymiotników negatywnych u˙ytych do opisu
danej osoby. Otrzymane wska´niki porównano za pomoc˛ testu
t
.
W kolejnym etapie pracy obliczono współczynniki korelacji (
r
Pearsona)
mi˛dzy wska´nikami oceny a skalami testu ACL.
III. WYNIKI
Wyniki analiz statystycznych przedstawiono w tabelach i poddano analizie
tre´ciowej.
Tab.1. Porównanie wska´ników
Wska´nik
M˛˙
(samoocena)
˙
ona
(w ocenie m˛˙a)
t
p<
M
sd
M
sd
Fav/Unfav 0,79 0,30
0,75
0,40
0,53
0,596
Jak wynika z tabeli 1, ´rednie wska´niki oceny siebie i oceny ˙ony nie
ró˙nia˛si˛ istotnie statystycznie. Oznacza to, ˙e uzale˙nionych od alkoholu
m˛˙czyzn charakteryzuje podobie´stwo w postrzeganiu siebie i swoich ˙on.
Zarówno do opisu siebie, jak i ˙on u˙yli oni wi˛cej przymiotników negatyw-
nych ni˙ pozytywnych.
Na kolejnym etapie pracy przeanalizowano zale˙no´ci mi˛dzy wska´nikiem
samooceny a cechami obrazu siebie u m˛˙czyzn uzale˙nionych od alkoholu
oraz mi˛dzy wska´nikiem oceny ˙ony i cechami jej obrazu w percepcji m˛˙a
(tab. 2). Pozwoli to okre´li´, jakie cechy osobowo´ci warunkuj˛ wysok˛
samoocene˛um˛˙czyzn uzale˙nionych od alkoholu oraz jakimi cechami
osobowo´ci powinna charakteryzowac´si˛˙ona alkoholika, aby mogła by´
akceptowana przez m˛˙a.
W zakresie skal potrzeb testu ACL wyst˛piły istotne statystycznie zale˙-
no´ci mi˛dzy wska´nikiem samooceny m˛˙czyzn uzale˙nionych od alkoholu
a cechami ich obrazu realnego, takimi jak: potrzeba osi˛gni˛´ (Ach), domi-
nacji (Dom), wytrwało´ci (End), porz˛dku (Ord), rozumienia siebie i innych
(Int), opiekowania si˛ (Nur), afiliacji (Aff) oraz kontaktów heteroseksualnych
(Het). Statystycznie istotn˛ ujemn˛ korelacj˛ stwierdzono jedynie mi˛dzy
analizowanym wska´nikiem a potrzeb˛ agresji (Agg). Wyniki te wskazuj˛,
SAMOOCENA I OCENA
˙
ON PRZEZ ALKOHOLIKÓW
173
Tab. 2. Współczynniki korelacji mi˛dzy wska´nikami oceny Fav/Unfav a skalami testu ACL
Skale ACL
M˛˙
˙
on
a
r
p
<
r
p
<
S
kale potrzeb
Ach – osi˛gni˛´
0,72
0,001
0,64
0,001
Dom – dominacji
0,37
0,05
0,32
–
End – wytrwało´ci
0,79
0,001
0,74
0,001
Ord – porz˛dku
0,79
0,001
0,66
0,001
Int – rozumienia siebie i innych
0,61
0,001
0,79
0,001
Nur – opiekowania si˛
0,76
0,001
0,83
0,001
Aff – afiliacji
0,83
0,001
0,92
0,001
Het – kontaktów heteroseksualnych
0,71
0,001
0,79
0,001
Exh – ujawniania si˛
0,20
–
-0,15
–
Aut – autonomii
-0,19
–
-0,65
0,001
Agg – agresji
-0,43
0,05
-0,77
0,001
Cha – zmiany
-0,01
–
0,08
–
Suc – wsparcia
-0,33
–
-0,23
–
Aba – upokorzenia
-0,22
–
0,31
–
Def – podporz˛dkowania
0,31
–
0,72
0,001
Sk
a
le tematycz
n
e
Crs – otwarto´´ na pomoc
-0,64
0,001
-0,53
0,01
S-Cn – samokontrola
0,14
–
0,58
0,001
S-Cfd – zaufanie do siebie
0,64
0,001
0,78
0,001
P-Adj – przystosowanie osobiste
0,57
0,001
0,82
0,001
Iss – idealny obraz siebie
0,77
0,001
0,89
0,001
Cps – osobowo´´ twórcza
0,43
0,05
0,39
0,05
Mls – zdolno´ci przywódcze
0,63
0,001
0,76
0,001
Mas–m˛sko´´
0,46
0,01
0,09
–
Fem – kobieco´´
0,27
–
0,65
0,001
Skale a
n
alizy transa
k
cyjnej
Cp – rodzic krytyczny
-0,37
0,001
-0,66
0,001
Np – rodzic opieku´czy
0,86
0,001
0,88
0,001
A – dorosły
0,78
0,001
0,76
0,001
FC – dziecko wolne
0,49
0,01
0,60
0,001
AC – dziecko przystosowane
-0,84
0,001
-0,80
0,001
[ Pobierz całość w formacie PDF ]