Pomiary elektryczne 1 kV, Elektryczne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
mgr in
Ň
. Fryderyk Łasak
Członek Oddziału Nowohuckiego SEP
Zakład Bada
ı
Elektrycznych “El-Fred”
31-621 Kraków o
Ļ
. Bohaterów Wrze
Ļ
nia 61A/23
tel./fax (0-12) 6811541
kom 0-503 750306
Wykonywanie pomiarów odbiorczych i okresowych pomiarów
ochronnych w instalacjach elektrycznych o napi
ħ
ciu znamionowym do
1 kV
(aktualizacja grudzie
ı
2007 r )
1.
Wst
ħ
p
W latach 90-tych nastpiły zmiany w zasadach budowy instalacji elektrycznych w obiektach
budowlanych oraz zmieniły si zasady ochrony od porae prdem elektrycznym. Zmiany
wprowadzone przez nowe Prawo Budowlane [15.18], w Warunkach Technicznych jakim powinny
odpowiada budynki i ich usytuowanie [15.23] oraz w przepisach dotyczcych ochrony
przeciwporaeniowej (norma PN-IEC 60364-4-41) [15.1] spowodowały zmiany w wymaganiach
dotyczcych wykonywania pomiarów odbiorczych pomontaowych i okresowych pomiarów
ochronnych, dla oceny stanu ochrony przeciwporaeniowej w eksploatowanych urzdzeniach
elektrycznych o napiciu znamionowym do 1 kV.
W ostatnim okresie zmianie uległo kilka aktów normatywnych zwizanych z wykonywaniem
pomiarów ochronnych i przyrzdami stosowanymi wykonywania pomiarów. S to nastpujce
akty normatywne:
1. Ustawa o Normalizacji z wrzenia 2002r. [15.17], która wprowadziła zasad, e od 1 I 2003r.
stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne oraz, e PN mog by powoływane w przepisach
prawnych po ich opublikowaniu w jzyku polskim i wtedy staj si obowizkowe.
Stosowanie norm w krajach Unii Europejskiej jest dobrowolne, lecz przedstawiaj one tam
najwyszej rangi uznane reguły techniczne. Nie mona ich bezkarnie lekceway, omija i
postpowa wbrew ich postanowieniom. W razie wtpliwoci do jakoci produktu lub usługi,
kwestie sporne rozstrzygane s w oparciu o wymagania norm. W razie wypadku z ludmi, awarii,
zagroenia dla rodowiska, sprawdzenie czy urzdzenie było zbudowane i eksploatowane
zgodnie z zasadami sztuki inynierskiej, dokonuje si w oparciu o wymagania norm. Na
wymagania norm powołuj si poszkodowani klienci, organizacje konsumenckie, organy nadzoru
rynku, niesłusznie obwinieni producenci, instytucje ubezpieczeniowe, organy cigania i kada
osoba fizyczna lub prawna wystpujca jako strona albo rozjemca w sporze zarówno w
postpowaniu sdowym karnym jak i cywilnym.
Kady, kto chce, aby zlecano mu projekty, nadzory, wykonawstwo, ekspertyzy, czy okresowe
badania stanu urzdze, ten musi przestrzega dobrowolnych norm technicznych, bo jest to
gwarancj naleytej jakoci wytworów umysłu i rk, gwarancj akceptacji obiektu przez firmy
ubezpieczeniowe czy inspekcj pracy i gwarancj spokoju wykonawcy ze strony prokuratora.
Faktu dezaktualizacji normy nie naley wiza z prawnym zakazem jej stosowania. Zbiór norm
wycofanych nie jest zbiorem norm, których stosowanie jest zakazane. Normy wycofane tym
róni si od norm aktualnych, e prezentuj mniej nowoczesne rozwizania z punktu widzenia
postpu nakowo-technicznego, jednak rozwizania te nie s błdne. Normy wycofane czsto s
bardziej przystpnie opracowane i zredagowane, dlatego czsto warto je zachowa.
2. Ustawa z 11 maja 2001r. Prawo o miarach znowelizowana w styczniu 2004 r. [15.16]
obowizuje od 1 I 2003 r.
Celem ustawy Prawo o miarach jest zapewnienie jednolitoci miar i wymaganej dokładnoci
pomiarów wielkoci fizycznych w Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawa reguluje zagadnienia
e-mail:
flasak@tlen.pl
2
legalnych jednostek miar i ich pastwowych wzorców, prawnej kontroli metrologicznej
przyrzdów pomiarowych, kompetencji i zada organów administracji rzdowej właciwych w
sprawach miar, sprawowania nadzoru nad wykonywaniem przepisów ustawy.
3. , Ustawa z 27 marca 2003r. [15.21] nowelizuje Prawo Budowlane i wprowadza wymaganie,
e kontrol stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych i gazowych
powinny przeprowadza osoby posiadajce
kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu
dozoru nad
eksploatacj
Ģ
urz
Ģ
dze
ı
, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych
.
Zatem osoba wykonujca pomiary ochronne i podpisujca protokoły z tych pomiarów
powinna mie zawiadczenia kwalifikacyjne D i E z uprawnieniami do wykonywania
pomiarów ochronnych. Lub, gdy pomiary wykonuje osoba z zawiadczeniem
kwalifikacyjnym E, protokół musi by sprawdzony i podpisany przez osob zawiadczeniem
kwalifikacyjnym D.
4. Ustawa z 4 marca 2005r. [15.22] o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy –
Prawo ochrony rodowiska, wprowadziła zmiany do tekstu ostatnio obowizujcego prawa
energetycznego. Zmiana ta przywraca obowizek sprawdzania co, 5 lat kwalifikacji osób
zajmujcych si eksploatacj urzdze, instalacji i sieci energetycznych. Wynika std
konieczno zamieszczania obecnie w wiadectwach kwalifikacyjnych terminu ich
wanoci.
wiadectwa kwalifikacyjne wydawane dotychczas bezterminowo, na podstawie ostatnio
obowizujcych przepisów, zgodnie z art. 16 nowej ustawy, zachowuj moc do dnia 3 maja
2010 r., tj. przez 5 lat od dnia wejcia w ycie ustawy wprowadzajcej t nowelizacj.
Po wejciu Polski do Unii Europejskiej obowizkowe stało si oznakowanie wyrobów symbolem
CE. Oznakowanie CE symbolizuje zgodno wyrobu ze wszystkimi wymaganiami nałoonymi na
wytwórc danego wyrobu poprzez dyrektywy wymagajce takiego oznakowania. Oznakowanie
CE zastpuje wszystkie obowizujce poprzednio krajowe oznakowania zgodnoci i
bezpieczestwa.
Nowe przepisy ochrony przeciwporaeniowej wprowadziły zasad: najpierw chroni, potem
zasila. Z tej zasady wynika kilka wymaga, których przestrzeganie znakomicie zwiksza
bezpiecze-stwo uytkowania urzdze elektrycznych szczególnie w mało bezpiecznym systemie
sieci TN-C.
Nale do nich: sposób przyłczania przewodu ochronno-neutralnego do obudowy urzdze
1-szej klasy ochronnoci i sposób przyłczenia przewodów w gniazdach wtyczkowych w układzie
TN-C (rys 1), sposób przyłczania przewodów w gniazdach bezpiecznikowych – przewód fazowy
do ruby stykowej a ochronno-neutralny do gwintu gniazda, sposób przyłczania przewodów w
oprawach arówkowych – przewód fazowy do dolnego styku a ochronno-neutralny do gwintu
oprawki. Zalecany sposób przyłczania przewodów fazowego, ochronnego i neutralnego w
gniazdach wtyczkowych w układzie TN-S przedstawia rys. 2.
Rys.1 Sposób przyłczania przewodu ochronno- Rys. 2 Zalecany sposób przyłczania
neutralnego do obudowy urzdze I klasy przewodów w gniazdach wtyczkowych -
ochronnoci
a b c
Rys 3 Eliminacja filtrów i podanie napicia na obudow przez błdne połczenie przewodów
Zalecany sposób podłczania przewodów w gniazdach wtyczkowych jest szczególnie wany w
sieciach komputerowych, aby nie eliminowa filtrów przeciwzakłóceniowych lub nie podawa
napicia na obudow urzdze jak na rys 3c. Łczenie gniazd wtyczkowych wg. Rys. 2 jest
szczególnie wane dla pomiarowców, gdy znacznie ułatwia wykonywanie pomiarów.
Pomiary
Wykonujc pomiary elektryczne uzyskujemy informacje o stanie technicznym badanych
urzdze. Dobry stan techniczny eksploatowanych urzdze, czy te dopiero zmontowanych i
przekazywanych do eksploatacji, jest gwarancj ich bezawaryjnej i bezpiecznej pracy.
Pomiary w okresie eksploatacji słu dla oceny aktualnego stanu technicznego urzdze pod
wzgldem niezawodnoci i bezpieczestwa pracy. Wyniki pomiarów s podstaw decyzji o
dalszej eksploatacji lub dokonaniu odpowiednich napraw, wymian czy remontów generalnych.
Zastosowanie najlepszych rodków ochrony przeciwporaeniowej nie jest wystarczajce, jeeli
nie bd one prawidłowo działały. Okresowe pomiary maj potwierdzi prawidłowo działania
zastosowanych rodków ochrony.
Ogólnie pomiary dzielimy na trzy grupy:
I. pomiary wykonywane na urzdzeniach elektrycznych u wytwórcy, dla sprawdzenia, e
wykonane urzdzenie jest w pełni sprawne i spełnia wymagania okrelonych norm lub
aprobat technicznych. Karta kontroli technicznej jest podstaw udzielenia gwarancji na
dane urzdzenie.
II. pomiary pomontaowe urzdze elektrycznych zamontowanych w obiekcie przed
przekazaniem do eksploatacji. Od tych pomiarów oczekujemy odpowiedzi czy:
Û urzdzenia zostały prawidłowo dobrane,
w sieci TN-S
4
Û zamontowane zgodnie z dokumentacj,
Û nie s uszkodzone,
Û właciwie wykonano nastawy zabezpiecze,
Û sprawdzona została funkcjonalno działania,
Û sygnalizacja działa poprawnie,
Û spełniono wszystkie warunki aby obwody elektryczne w całoci mogły spełnia
stwiane im dokumentacj techniczn wymagania i mogły by bezpiecznie
eksploatowane.
Efektem tych pomiarów powinny by protokoły pomiarów pomontaowych.
III Pomiary w okresie eksploatacji urzdze, majce da odpowied jaki jest aktualny stan
techniczny urzdze pod wzgldem niezawodnoci i bezpieczestwa pracy, czy nie uległ
on pogorszeniu w ostatnim okresie.
Wyniki tych pomiarów maj by podstaw do podjcia decyzji o dalszej eksploatacji lub
dokonaniu odpowiednich napraw, wymian czy remontów generalnych.
Pomiary zawsze powinny by wykonywane poprawnie, aby wycigane wnioski były właciwe.
Przed wykonywaniem pomiarów elektrycznych powinnimy odpowiedzie na pytania:
1. kto moe wykonywa pomiary zwizane z ochron ycia, zdrowia, mienia i ochron
rodowiska ?,
2. czym naley wykonywa powysze pomiary ?,
3. w jaki sposób naley je wykonywa - aby uzyskane wyniki były poprawne.
Ad. 1 - pomiary skutecznoci ochrony przeciwporaeniowej z racji swojego charakteru i sposobu
wykonywania (urzdzenia pod napiciem) nios zagroenia zarówno dla osób wykonujcych te
pomiary, jak i dla osób postronnych. Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Gospodarki Pracy i
Polityki Społecznej [15.29], prace przy wykonywaniu prób i pomiarów zaliczane s do prac w
warunkach szczególnego zagroenia dla zdrowia i ycia ludzkiego. Dlatego osoby wykonujce
pomiary powinny posiada odpowiednie wykształcenie techniczne, dowiadczenie eksploatacyjne
oraz posiada aktualne zawiadczenia kwalifikacyjne, upowaniajce do wykonywania pomiarów
jako uprawnienia w zakresie kontrolno-pomiarowym. Pomiary ze wzgldu bezpieczestwa i
wzgldów praktycznych powinny by wykonywane dwuosobowo.
Ustawa “Prawo Energetyczne” [15.19] w art. 54 stanowi, e osoby zajmujce si eksploatacj
sieci oraz urzdze i instalacji obowizane s posiada kwalifikacje potwierdzone wiadectwem
wydanym przez komisje kwalifikacyjne, oraz wymaga aby, s
prawdzanie spełnienia wymaga
kwalifikacyjnych powtarzane było co pi lat.
Komisje kwalifikacyjne zostały powołane przez Prezesa Urzdu Regulacji Energetyki (URE) oraz
właciwych Ministrów wymienionych w “Prawie Energetycznym”. W tej sprawie obowizuje
obecnie Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 28 kwietnia 2003r.
[15.28] w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby
zajmujce si eksploatacj urzdze instalacji i sieci.” Rozporzdzenie to wprowadziło
nastpujce zmiany:
1. zniknł brak wymagania potwierdzenia posiadania kwalifikacji przy eksploatacji w zakresie
obsługi urzdze i instalacji w gospodarstwach domowych i rolnych. § 4.1. obecnie brzmi:
„Nie wymaga si potwierdzenia posiadania kwalifikacji w zakresie obsługi urzdze i
instalacji u uytkowników eksploatujcych urzdzenia elektryczne o napiciu nie wyszym
ni 1 kV i mocy znamionowej nie wyszej ni 20 kW, jeeli w dokumentacji urzdzenia
okrelono zasady jego obsługi”.
2. W załczniku nr 1, grupa 1. posiadanie kwalifikacji wymagane jest dla zespołów prdo-
twórczych o mocy powyej 50 kW, poprzednio wymagano „łcznie od 20 kW wzwy”.
Ad. 2.- Obecnie całokształt spraw zwizanych z metrologi i wymaganiami dotyczcymi przyrz-
dów pomiarowych reguluje obowizujca od 1 I 2003r. nowa ustawa p.t. “Prawo o miarach” z dnia
11 maja 2001 r. znowelizowana w styczniu 2004 r. [15.16].
Zgodnie z ustaw przyrzdy pomiarowe wprowadzone do obrotu w pastwach członkowskich Unii
Europejskiej, zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej, dopuszcza si do obrotu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.
Prawnej kontroli metrologicznej podlegaj przyrzdy pomiarowe, które mog by stosowane:
1) w ochronie zdrowia, ycia i rodowiska,
2) w ochronie bezpieczestwa i porzdku publicznego,
3) w ochronie praw konsumenta,
4) przy pobieraniu opłat, podatków i innych nalenoci budetowych oraz ustalaniu opustów,
kar umownych, wynagrodze i odszkodowa, a take przy pobieraniu i ustalaniu podobnych
nalenoci i wiadcze,
5) przy dokonywaniu kontroli celnej,
6) w obrocie
Zakres prawnej kontroli metrologicznej w zalenoci od rodzaju przyrzdu pomiarowego moe
obejmowa:
1) zatwierdzenie typu i legalizacj pierwotn albo legalizacj jednostkow oraz legalizacj
ponown;
2) zatwierdzenie typu i legalizacj pierwotn albo legalizacj jednostkow;
3) wyłcznie zatwierdzenie typu;
4) legalizacj pierwotn albo legalizacj jednostkow i legalizacj ponown.
Legalizacja jednostkowa jest legalizacj pierwotn przyrzdu pomiarowego w wykonaniu
jednostkowym, skonstruowanego dla okrelonego, szczególnego zastosowania.
Okres wanoci zatwierdzenia typu wynosi dziesi lat, o ile przepisy odrbne nie stanowi
inaczej.
Prawna kontrola metrologiczna to działanie zmierzajce do wykazania, e przyrzd pomiarowy
spełnia wymagania okrelone we właciwych przepisach.
Badanie typu to zespół czynnoci majcych na celu wykazanie, czy przyrzd pomiarowy danego
typu spełnia wymagania, stanowice podstaw zatwierdzenia typu.
Zatwierdzenie typu to potwierdzenie, w drodze decyzji, e typ przyrzdu pomiarowego spełnia
stawiane mu wymagania.
Legalizacja to zespół czynnoci obejmujcych sprawdzenie, stwierdzenie i powiadczenie
dowodem legalizacji, e przyrzd pomiarowy spełnia wymagania. Legalizacja pierwotna albo
legalizacja jednostkowa przyrzdu pomiarowego jest dokonywana na wniosek:
1) producenta lub jego upowanionego przedstawiciela;
2) importera.
Legalizacja ponowna przyrzdu pomiarowego jest dokonywana na wniosek:
1) uytkownika;
2) wykonawcy naprawy lub instalacji przyrzdu pomiarowego.
Wzorcowanie to czynnoci ustalajce relacj midzy wartociami wielkoci mierzonej
wskazanymi przez przyrzd pomiarowy a odpowiednimi wartociami wielkoci fizycznych,
realizowanymi przez wzorzec jednostki miary.
Wymagania i kryteria przeprowadzania kontroli metrologicznej GUM zawarte były w
Zarzdzeniach Prezesa Głównego Urzdu Miar nr 158 z 1996 r oraz nr 29 i 30 z 1999 r) [15.20]
Przyrzdy pomiarowe podlegajce legalizacji lub obowizkowi uwierzytelnienia
nie mog
Ģ by
wprowadzone do sprzeday lub uytkowania przez wytwórc lub sprzedawc bez wanych
dowodów legalizacji albo uwierzytelnienia.
Obowizkowi
prawnej kontroli metrologicznej obejmujcej zatwierdzenie typu i legalizacj
pierwotn oraz legalizacj ponown podlegaj rodzaje przyrzdów pomiarowych
do pomiaru
wielkoci elektrycznych produkowane w kraju lub sprowadzane z zagranicy, wyszczególnione w
Rozporzdzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 30 marca 2005r. w sprawie rodzajów przyrzdów
pomiarowych podlegajcych prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli [15.32.]
[ Pobierz całość w formacie PDF ]