po koledzie, Szkoła podstawowa, Scenariusze
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ewa i Leszek Gęca
Po kolędzie
scenariusz imprezy szkolnej
Polonijne Centrum Nauczycielskie
w Lublinie 2003
Słowo
kolęda
jest pochodzenia łacińskiego. W polskich
obyczajach oznacza pieśń śpiewaną w okresie Bożego Narodzenia
i Nowego Roku oraz obdarowywanie kogoś. Oba te znaczenia
zaczęto odnosić do grup młodzieży chodzącej od domu do domu
z życzeniami w okresie bożonarodzeniowym. Śpiewali oni kolędy
i otrzymywali w zamian „kolędę”, czyli dar obrzędowy. Młodzież
przygotowywała się do „chodzenia po kolędzie” przez okres adwentu
– robiła gwiazdy, strugała kozy, wykonywała ubiory kolędników
oraz uczyła się tekstów.
W dniu św. Szczepana, Nowego Roku w wielu wsiach
rozpowszechniony był zwyczaj chodzenia po kolędzie z żywymi
zwierzętami: kozą, owcą, koniem, baranem, byczkiem. Do chodzenia
„na szczęście” wybierano dobrze utrzymane zwierzę, które przystra-
jano w różnokolorowe wstążki. Gdy zwierzę nabrudziło w izbie,
to mówiono, że będzie w gospodarstwie szczęście przez cały rok.
Kolędnicy chodzili z maszkarami, np.: kozą, konikiem, bocianem,
niekiedy był też niedźwiedź.
Najbardziej rozpowszechnionym obrzędem kolędniczym było
chodzenie po domach chłopców z gwiazdą (od św. Szczepana
do Trzech Króli). Gwiazdy noszone przez kolędników były bardzo
różne. Posiadały pięć, osiem, szesnaście, a nawet dwadzieścia cztery
ramiona, przymocowane do obręczy ze starego sita i oklejane
różnobarwnym papierem.
Bardziej ozdobne gwiazdy miały ramiona rozmieszczone
w dwóch rzędach i wzbogacone były pomponami z bibuły.
Na gwiazdach bardzo często nalepiano wycinanki, przedstawiające
scenę narodzenia Pana Jezusa w stajence betlejemskiej. Gwiazda
była osadzona na drążku, wokół którego się obracała przez poru-
szanie ręką. Wewnątrz oświetlona była świeczką.
Obecnie zwyczaj chodzenia z gwiazdą praktykowany jest w wielu
wsiach. Obok kolędników, chodzących z żywymi zwierzętami,
z maszkarami, gwiazdą, szopką, Herodem, w okresie Bożego
Narodzenia wędrowały po wsiach grupy dziewcząt i chłopców,
którzy śpiewali tylko kolędy lub składali życzenia.
2
Wszystkie te grupy składały gospodarzom życzenia w żartobliwej
lub poważnej formie, otrzymując za to kolędę: pierogi z kaszą
gryczaną, placki reczane
ciasto z fasolą, jajka, słoninę, owies.
OBSADA
WESOŁUCH – młody, dziarski chłopak ubrany w strój ludowy lub
kożuch, na głowie ma kapelusz lub futrzaną czapę, a w ręku długi,
gruby kij.
PASTERZ 1, PASTERZ 2, KOLĘDNICY – aktorzy ubrani w stroje
ludowe lub kożuchy, na głowie mają kapelusze lub futrzane czapy.
GWIAZDA – zrobiona jest ze starego dużego sita, do którego
przymocowane są np. 4 ramiona oklejone bibułą i zakończone rów-
nież bibułowymi pomponami. Gwiazda powinna kręcić się i być
w środku podświetlona.
KOZA – aktor trzyma w ręku kij z umocowaną na nim głową kozy,
wystruganą z drewna. Plecy zgiętego wpół aktora okrywa wełniana
tkanina dekoracyjna na końcu zawiązana w supeł. Koza ma ruchomą
dolną szczękę, ponieważ jest osadzona na zawiasach. Do paszczy
przywiązany jest sznurek, dzięki czemu koza nią porusza.
BOCIAN – aktor okryty białą płachtą, trzyma w ręku kij z zatkniętą
na nim bocianią głową wystruganą z drewna. Dziób jest osadzony
na zawiasach i dlatego „klekocze”.
GOSPODYNI, DOMOWNICY – osoby ubrane w stroje ludowe lub
w inną odzież charakterystyczną dla regionu.
Grupa kolędników z kozą i bocianem, prowadzona przez Gwiazdora,
niosącego gwiazdę i Wesołucha wchodzi do pomieszczenia,
śpiewając kolędę
Wśród nocnej ciszy
.
1
Placki reczane –
ciasto drożdżowe z nadzieniem z kaszy gryczanej lub ciasto
drożdżowe wypiekane z mąki z kaszy gryczanej (okolice Żukowa).
3
WŚRÓD NOCNEJ CISZY
1. Wśród nocnej ciszy głos się rozchodzi.
Wstańcie pasterze, Bóg się wam rodzi!
Czym prędzej się wybierajcie,
Do Betlejem pospieszajcie,
Przywitać Pana. × 2
2. Poszli, znaleźli Dzieciątko w żłobie
Z wszystkimi znaki, danymi sobie
Jako Bogu cześć Mu dali,
A witając zawołali
Z wielkiej radości. × 2
3. Ach, witaj Zbawco z dawna żądany,
Cztery tysiące lat wyglądany!
Na Ciebie króle, prorocy
Czekali, a Tyś tej nocy
Nam się objawił. × 2
4
4. I my czekamy na Ciebie, Pana,
A skoro przyjdziesz na głos kapłana,
Padniemy na twarz przed Tobą,
Wierząc, żeś jest pod osłoną
Chleba i wina. × 2
Wesołuch stuka kijem i głośno mówi.
WESOŁUCH
Po kolędzie! Po kolędzie! Otwórzcie nam dźwierza
bo czekać nie
będziem.
Grupa kolędników śpiewa pieśń na melodię
Hej kolęda, kolęda
.
Aby śpiew był równy, Wesołuch daje znak do śpiewu uderzeniem
kija. Podczas śpiewu prezentują się kolejno: koza, Gwiazdor z gwiaz-
dą i bocian.
KOLĘDNICY
1
Dźwierza
– drzwi
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]