Podstawy dydaktyki ogólnej - Czesław Kupisiewicz, Metodologia i dydaktyka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PODSTAWY DYDAKTYKI OG�LNEJCZES�AW KUPISIEWICZPODSTAWY DYDAKTYKI OG�LNEJProjekt ok�adki Marek ZadwornyRysunki Maciej SzewczukRedaktor Joanna MiecugowRedakcja techniczna Halina StaszkiewiczKorekta1050020653Wanda Pop�awska(c) Copyright by Czes�aw Kupisiewicz(c) Copyright by Polska Oficyna Wydawnicza "BGW"ISBN 83-7066-590-XPolska Oficyna Wydawnicza "BGW"Warszawa 1994 r.Wydanie dziesi�teSk�ad i �amanie: Agencja Poligraficzno-Wydawnicza "AMIGO''Druk i oprawa: Prasowe Zak�ady Graficzne Sp. z o.o.Wroc�aw, ul. Piotra Skargi 3/5Zam. 5699/94SPIS TRE�CIPRZEDMOWA DO WYDANIA DZIESI�TEGO 9I. PRZEDMIOT I ZADANIA DYDAKTYKI 101. Etymologia, geneza i znaczenie nazwy "dydaktyka" 102. Dydaktyka og�lna a dydaktyki szczeg�owe 123. Przedmiot i zadania dydaktyki 144. Podstawowe poj�cia dydaktyczne 16/ 5. Metody bada� dydaktycznych 26Sprawdzian l 32Bibliografia 33II. SYSTEMY DYDAKTYCZNE / 351. Dydaktyka herbartowska jako teoretyczna podstawa tzw. szko�y tradycyjnej 361. Dydaktyka deweyowska jako podstawa szko�y progresywistycznej 403. Dydaktyka wsp�czesna jako teoretyczna podstawa szko�y obecnej 45Sprawdzian 2 48Bibliografia 48III. CELE KSZTA�CENIA ... .!.-L)... .V 50�. Cele wychowania 502. Gele kszta�cenia og�lnego 53 '3. Tre�� i zakres kszta�cenia og�lnego 56 !/4. Cele kszta�cenia zawodowego 575. Pr�by konkretyzacji cel�w kszta�cenia 586. Zwi�zek cel�w kszta�cenia z celami wychowania 61Sprawdzian 3 63Bibliografia 64Iv- TRE�� KSZTA�CENIA v 651. Wymagania spo�eczne, zawodowe i kulturowe 66'\~~^~2. Wymagania naukowe 68 \ / /3. Pedagogiczne teorie doboru tre�ci kszta�cenia 71 ^_^Materializm dydaktyczny (encyklopedycyzm) 71Formalizm dydaktyczny 72Utylitaryzm dydaktyczny 73Teoria problemowo-kompleksowa 76roasiawy aycta/ctyKi og�lnejlSpis tre�ci194196 \/l l)199 '201 203 206 208 208209209211 213 214 215217 218220223 223. .\ �Strukturalizm 77Egzemplaryzm 78Materializm funkcjonalny 79Teoria programowania dydaktycznego 804. Plany i programy nauczania 855. Podr�czniki szkolne 90Sprawdzian 4 92Bibliografia 93VT PROCES NAUCZANIA-UCZENIA SI� </ 94j l. Geneza i rozw�j nowoczesnego modelu nauczania-uczenia si� 95\ 2. Cechy nowoczesnego modelu nauczania-uczenia si� 99\ 3. Ogniwa procesu nauczania-uczenia si� 101\ 4. Funkcje wychowawcze procesu nauczania-uczenia si� 106\ Sprawdzian 5 .' 108j Bibliografia 110jVI.| ZASADY NAUCZANIA M 1111. Poj�cie zasad nauczania 1112. Geneza zasad nauczania 1133. Zasada pogl�dowo�ci 1154. Zasada przyst�pno�ci w nauczaniu 1185. Zasada �wiadomego i aktywnego udzia�u uczni�w w procesienauczania-uczenia si� 120 j6. Zasada systematyczno�ci 123 j7. Zasada trwa�o�ci wiedzy uczni�w 12518. Zasada operatywno�ci wiedzy uczni�w 1289. Zasada wi�zania teorii z praktyk� 1291: j Sprawdzian 6 133| Bibliografia 1331VII. METODY NAUCZANIA 1341. Rys historyczny '. 1352. Klasyfikacja metod nauczania 1373. Metody oparte na obserwacji (ogl�dowe) 1404. Metody oparte na pos�ugiwaniu si� s�owem 1425. Metody oparte na dzia�alno�ci praktycznej uczni�w 1486. Metody gier dydaktycznych 1527. Metody nauczania a g��wne rodzaje zada� dydaktycznych 1558. Kryteria doboru metod nauczania 157Sprawdzian 7 158Bibliografia 159VIII. NAUCZANIE PROGRAMOWANE 1601. Geneza nauczania programowanego 1602. Zasady i rodzaje nauczania programowanego 162Program liniowy 1^2171 177 179Program rozga��ziony J 67Program mieszany3. �rodki s�u��ce do ekspozycji programu4. Og�lna ocena nauczania programowanego5. Pr�ba prognozy l816. Komputeryzacja nauczania 182Sprawdzian 8 185Bibliografia l86187187 189 190IX. FORMY ORGANIZACYJNE NAUCZANIA1. Kryteria podzia�u organizacyjnych form nauczania2. Nauczanie jednostkowe3. Nauczanie zbiorowe4. Niekt�re pr�by modernizacji systemu klasowo-lekcyjnegoZdolno�ci uczni�wTre�� nauczaniaTempo pracy uczni�wNauczanie grupoweModele dydaktyczne5. Lekcja, jej struktura i typy6. Zaj�cia pozaszkolneSprawdzian 9BibliografiaX. �RODKI DYDAKTYCZNE1. Poj�cie i funkcje �rodk�w dydaktycznych2. Podzia� �rodk�w dydaktycznych3. �rodki wzrokowe4. �rodki s�uchowe5. �rodki wzrokowo-s�uchowe6. �rodki wzrokowe, s�uchowe i wzrokowo-s�uchowe a maszyny dydaktyczne7. Uwagi metodyczne8. �rodki masowego przekazu informacji i ich wykorzystanie w pracydydaktycznej '��Sprawdzian 10BibliografiaNIEPOWODZENIA SZKOLNE .......................................... 2251. Przyczyny niepowodze� w nauce szkolnej w �wietle dotychczasowych bada� 227Przyczyny spo�eczno-ekonomiczne .................................... 228Przyczyny biopsychiczne ............................................. 228Przyczyny dydaktyczne ............................................... 2322- Dydaktyczne �rodki przeciwdzia�ania niepowodzeniom szkolnym ........ 237Profilaktyka pedagogiczna ........................................... 238Diagnoza pedagogiczna .............................................. 238Terapia pedagogiczna ................................................ 2398Podstawy dydaktyki og�lnejSprawdzian 11 243Bibliografia 243XII. PLANOWANIE PRACY DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEJ ..... 2451. Rodzaje planowania dzia�alno�ci dydaktycznej 2452. Metody planowania dydaktycznego 2483. Kontrola i ocena stopnia realizacji plan�w dydaktycznych 250Sprawdzian 12 254Bibliografia 255XIII. SZKO�A 2551. Geneza i znaczenie nazwy "szko�a" 2552. Rozw�j szko�y 2583. Krytyka szko�y 2594. Krytyka krytyki 2645. G��wne koncepcje przebudowy szko�y 2676. Warunki i kierunki modernizacji szko�y 2747. Szko�a przysz�o�ci 279Sprawdzian 13 280Bibliografia 280XIV. NAUCZYCIEL ^. 282""""" l. Kwalifikacje zawodowe nauczycieli 283|\ l l 2. Zadania dydaktyczno-wychowawcze 284'' l 3. Tendencje rozwojowe edukacji a kszta�cenie nauczycieli 286^*- Sprawdzian 14 288Bibliografia 288PRZEDMOWA DO WYDANIA DZIESI�TEGOPierwsze wydanie niniejszego podr�cznika ukaza�o si� w 1972 roku, dziewi�te - szesna�cie lat p�niej. Prawie ka�de z tych wyda� stara�em si� aktualizowa� i ulepsza�, przystosowuj�c je do potrzeb kolejnych rocznik�w kandydat�w do zawodu nauczycielskiego. Temu celowi s�u�y�y g��wnie zamieszczone w ksi��ce bloki: kontrolne, syntetyzuj�ce, problemowe, rozszerzaj�ce i powt�rzeniowe, charakterystyczne dla podr�cznika programowanego w spos�b blokowy, jakim by�y "Podstawy dydaktyki og�lnej".W obecnym wydaniu, ponownie gruntownie zaktualizowanym i znacznie zmienionym, zrezygnowa�em z blok�w kontrolnych, problemowych i powt�rzeniowych, a pozosta�e w��czy�em do tekstu, najcz�ciej w postaci mniej lub bardziej rozbudowanych odsy�aczy. Czyni�c tak, zmierza�em do obni�enia koszt�w produkcji, a tym samym - ceny podr�cznika, kt�ra powinna by� przyst�pna dla ka�dego studenta. Mam przy tym nadziej�, �e wprowadzone zmiany nie obni�y�y jako�ci ksi��ki.I jeszcze jedno. Dydaktyka og�lna si�ga korzeniami w odleg�� przesz�o��. Dlatego te�, podobnie jak w wydaniach poprzednich, do�� cz�sto i teraz odwo�uj� si� do tej przesz�o�ci, aby w jej kontek�cie tym wyra�niej ukaza� aktualne problemy nauczania-uczenia si�.Warszawa, w lutym 1994 rokuCzes�aw KupisiewiczPrzedmiot i zadania dydaktyki11ROZDZIA� IPRZEDMIOT I ZADANIA DYDAKTYKIW dzia�alno�ci cz�owieka nauczanie-uczenie si� zawsze odgrywa�o niezmiernie istotn� rol�. Dzia�o si� tak zar�wno wtedy, kiedy mia�o ono charakter okoliczno�ciowy i intuicyjny, sprowadzaj�c si� g��wnie do przygodnego udzielania informacji i operowania pokazem, jak i p�niej, gdy przekszta�cono je w zamierzony, systematyczny i planowy proces oraz powo�ano do �ycia szko�y. Przez d�ugie jednak wieki nie czyniono nauczania-uczenia si� przedmiotem teoretycznych analiz i studi�w, w zwi�zku z czym nie mia�o ono swojej teorii. Dopiero wiek XVII przyni�s� w tej dziedzinie daleko id�ce zmiany, wtedy to bowiem pojawi�a si� osobna nazwa dla okre�lenia teorii nauczania-uczenia si� oraz zosta�y postawione zr�by pierwszego w dziejach naukowo uzasadnionego systemu dzia�alno�ci dydaktycznej.1. Etymologia, geneza i znaczenie nazwy "dydaktyka"Nazwa dydaktyka pochodzi z j�zyka greckiego, w kt�rym didaktik�s znaczy "pouczaj�cy", a didasko - "ucz�".Po raz pierwszy u�yto jej w 1613 roku w Niemczech. W tym w�a�nie roku Krzysztof Helwig i Joachim Jung, analizuj�c dzia�alno�� znanego j�zykoznawcy i rzecznika nauczania w j�zyku ojczystym, Wolfganga Ratkego (1571-1635), opracowali "Kr�tkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza" (Kurzer Bericht von der Didactica oder Lehrkunst Wolfgang Ratichii). Z cytowanego tytu�u wynika, �e autorzy ci uwa�ali dydaktyk� za sztuk� nauczania, a wi�c swego rodzaju umiej�tno�� praktyczn�. W podobny spos�b rozumia� omawian� nazw� Jan Amos Kome�ski (1582-1670), autor opublikowanego w 1657 roku dzie�a pt. "Wielka dydaktyka przedstawiaj�ca uniwersaln� sztuk� nauczania wszystkich wszystkiego" (Didactica magna uniwersale omnes omnia docendi artificium exhiben�). S�dzi� on jednak - w czym przypomina� Ratkego - �e dydaktyka stanowi sztuk� nie tylko samego nauczania, lecztak�e wychowania, kt�re traktowa� jako niezb�dny warunek "urabiania obyczaj�w w kierunku wszechstronnej moralno�ci" (Kome�ski, 1956, s. 76-77).Taki spos�b rozumienia dydaktyki przetrwa� do pocz�tk�w XIX stulecia, kiedy to Jan Fryderyk Herbart (1776-1841), wybitny pedagog i filozof niemiecki, opracowa� teoretyczne podstawy dydaktyki, czyni�c i z niej spoist� wewn�trznie i niesprzeczn� teori� nauczania wychowu...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]