PODKRĘCANIE PROCESORA 2, Urządzenia techniki komputerowej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
TEMAT NUMERU
Szybszy i lepszy komputer
CD 9/2006
Podkręcanie
Grupa: UŻYTKOWE
Prime95
program do wyliczania liczb pierw-
szych, mocno obciąża procesor
Super PI 1.1e
program obliczający liczbę Pi, moc-
no obciąża procesor
CPU-Z 1.35
program do sprawdzania parametrów
pracy procesora
Grupa: UZUPEŁNIENIA
Artykuł „Prawie 1 GHz w prezencie”
z PC Formatu 5/2006 w formacie
PDF na temat podkręcania procesora
Intela na płycie z BIOS-em Award
Niemalże każdy procesor można
zmusić do pracy z częstotliwością
wyższą niż fabryczna, zwiększając
jego moc obliczeniową. Wystarczy
go podkręcić. To, ile dodatkowych
megaherców uda się uzyskać w wy-
niku overclockingu, zależy od rodza-
ju układu, a także takich elementów
komputera, jak płyta główna, pamięć
czy zestaw chłodzenia.
Na częstotliwość pracy procesora
składają się dwie wartości, które ją
deiniują: częstotliwość głównej sys-
temowej szyny danych oraz
mnoż-
nik
2
39>10
. Ponieważ w większości
procesorów mnożnik jest na stałe
zablokowany, jedyną możliwością
podniesienia mocy obliczeniowej
procesora jest zwiększenie szyb-
kości szyny systemowej. Tym pa-
Uwaga!
rametrem można sterować z po-
ziomu BIOS-u.
Podnoszeniu częstotliwości pro-
cesora towarzyszy zwiększanie ilo-
ści wydzielanego ciepła. Potrzebny
jest wydajny zestaw chłodzący, któ-
ry je rozproszy. Ponadto, aby zestaw
chłodzący nie tracił swojej spraw-
ności, trzeba zadbać o dobrą cyr-
kulację powietrza wewnątrz obu-
dowy. W przeciwnym razie wszyst-
kie podzespoły komputera się „ugo-
tują”. W rezultacie komputer zwolni,
a w skrajnych przypadkach overcloc-
king i zła wymiana ciepła może do-
prowadzić do jego uszkodzenia.
Nie można też zapomnieć o wzra-
stających wymaganiach względem
zasilacza. Podkręcany procesor po-
trzebuje więcej prądu. Jeśli zasilacz
nie może go dostarczyć, to z over-
clockingu nici.
W tym artykule pokazujemy, jak
podkręcić procesor AMD. Artykuł
o podkręcaniu procesora irmy In-
tel zamieszczamy na CD.
Opisywane tu czynności stanowią
głęboką ingerencję w komputer, jej
skutki mogą być nieodwracalne. In-
formujemy, że redakcja z dużą sta-
rannością przygotowuje i sprawdza
wszelkie materiały. Jednak liczba róż-
nych możliwych przypadków i kon-
iguracji jest tak duża, że nie spo-
sób przewidzieć wszystkiego. Czy-
telnik musi mieć świadomość, że
wszelkich zmian w systemach lub
produktach dokonuje na własną od-
powiedzialność.
Ú
Zmiana synchronizacji
Podczas zwiększania częstotliwości procesora
podnosi się automatycznie częstotliwość pamięci,
a w przypadku platform AMD także magistral
HyperTransport
2
39>11
. Jeśli zegar przekroczy
wartości maksymalne przypisane tym magistra-
lom, wystąpią problemy ze stabilnością kom-
putera. Objawiają się one często błędami wy-
świetlania graiki w grach 3D. Aby nie dopuścić
do takiej sytuacji, musisz zawczasu obniżyć tak-
towanie poszczególnych szyn danych.
1
W systemie Windows uruchom program
Znajdziesz tam również napięcie zasilania
procesora
n
.
4
W otwartym podmenu strzałką w dół
CPU-Z (jest na naszej płycie). W oknie głów-
nym programu znajdź częstotliwość pracy pro-
cesora
n
,
dzielnik
n
oraz częstotliwość
magistrali systemo-
wej, która w proce-
sorach AMD oznaczona jest jako HTT
n
.
Tę ostatnią wartość zaokrąglij do wartości 1,4
lub 1,5. Wszystkie wartości zapisz na kartce i uru-
chom ponownie komputer.
2
Zaraz po uruchomieniu komputera wejdź
i naciśnij
[Enter]
. W otwar-
tym okienku strzałką w górę
zaznacz wartość
n
,
natomiast dla procesorów
pracujących w złączu Socket
754
.
Naciśnij
[Enter]
.
5
Przejdź teraz do funkcji
Powinna być automatycznie zaznaczona
funkcja . Jeśli tak nie jest,
przejdź do niej klawiszami strzałek i naciśnij
[Enter]
.
i naciśnij
[Enter]
. W nowo otwartym oknie
klawiszem
[Page Down]
zmień wartość z
na .
Dzielniki magistral
Główna magistrala płyty głównej (szyna
FSB
2
39>12
,
a w procesorach AMD określana mianem HTT) wyznacza
częstotliwości dla pozostałych szyn, także HT i szyny
pamięci. Zatem jeśli ją podnosimy, automatycznie pod-
nosimy także częstotliwość dla pozostałych szyn. Nie-
stety wszystkie szyny mają wyznaczoną górną granicę,
przy której mogą pracować stabilnie. Dotyczy to w szcze-
gólności szyny pamięci, której częstotliwość pracy zależy
od parametrów zainstalowanych modułów RAM.
Zatem jeśli mamy zainstalowane pamięci DDR PC3200,
przeznaczone do pracy z częstotliwością 400 MHz,
podniesienie częstotliwości powyżej tej wartości au-
tomatycznie wpływa na zachwianie stabilności sys-
temu. Podobnie ma się sprawa z magistralą HT, której
górna granica dla układów AMD instalowanych w złą-
czu Socket 939 to 1000 MHz, natomiast dla pro-
cesorów instalowanych w złączu Socket 754 wynosi
ona 800 MHz. Skutkiem przekroczenia tych wartości
będzie także pojawianie się błędów lub zawieszanie
się komputera.
Aby poszczególne magistrale nie stanowiły ograniczenia
podczas przetaktowywania procesora, należy zawczasu
wybrać w BIOS-ie odpowiednie dzielniki lub ustawić wol-
niejsze taktowanie pamięci. W tabelce podajemy dzielniki
HT, jakie należy ustawić po przekroczeniu określonych
częstotliwości na szynie FSB, oraz częstotliwości, jakie
trzeba wybrać dla używanych pamięci.
Zakres częstotliwości szyny HTT (FSB)
Nominalnie
200 MHz
200-250
MHz
250-266
MHz
267-333
MHz
267-333
MHz
Taktowanie pamięci PC3200 (DDR 400) 400 333 266
Taktowanie pamięci PC2700 (DDR 333) 333 266 200
Nominalnie
200 MHz
200-266
MHz
Dzielnik szyny HT dla podstawki Socket 939 5 x 4x 3x
Dzielnik szyny HT dla podstawki Socket 754 4x 3x 2x
34
PC
Format
9/2006
03xx_Temat numeru.indd 34
2006-07-31 13:35:21
SOFTWARE
procesora
przejdź do
n
do BIOS-u płyty głównej, naciskając przy-
cisk
[Del]
lub
[F2]
.
3
Strzałką w lewo przejdź do sekcji .
Zakres częstotliwości pamięci DDR
Szybszy i lepszy komputer
TEMAT NUMERU
6
Strzałką w dół przejdź do opcji
n
pamięci DDR 400 i naciśnij
[Enter]
. Dla wolniejszych pamięci zaznacz czę-
stotliwość o stopień niższą (np. dla pamięci
333 ustaw 266 MHz). Naciśnij dwa razy
[Esc]
– w ten sposób wrócisz do głównego okna sekcji
.
Testowanie stabilności
Poprawność funkcjonowania procesora najlepiej
sprawdzić jednym z dwóch programów: Super PI
lub Prime95.
Super PI
1
Uruchom program Super PI. W otwartym
i naciśnij
[Enter]
.
W otwartym oknie strzałką w górę zaznacz dla
Ú
Wyszukiwanie częstotliwości
okienku kliknij w menu – otworzy
się nowe okno.
2
Kliknij listę wyboru
n
Wyszukiwanie maksymalnej częstotliwości pra-
cy procesora jest dość żmudnym zajęciem. Spro-
wadza się do stopniowego zwiększania częstotli-
wości szyny FSB w BIOS-ie. My zaprezentujemy
taką procedurę na przykładzie procesora AMD
Athlon 64 i płyty głównej wyposażonej w BIOS
Phoenix. W nieco odmienny sposób wygląda pod-
kręcanie dla innych odmian BIOS-ów (patrz ar-
tykuł „Prawie 1 GHz w prezencie” zamieszczony
na płycie CD), jednak idea pozostaje ta sama. Po
każdym takim podniesieniu częstotliwości wy-
magane jest sprawdzenie stabilności działania
komputera. W tym celu w systemie operacyjnym
należy zainstalować program Prime95 lub Super
PI (są na naszej płycie), który będzie w maksy-
malnym stopniu obciążał procesor.
1
Strzałką w dół przejdź do funkcji
n
Jeśli tak nie jest, klawiszami kursora zaznacz ją
i naciśnij
[Enter]
. Pojawi się okienko:
sprawdź stabilność działania komputera.
W tym celu uruchom program Prime95 lub Su-
per PI. O tym, jak korzystać z tych aplikacji, pi-
szemy w ramce „Testowanie stabilności”. Jeśli
komputer się nie zawiesi, a program nie wyge-
neruje informacji o błędach, przejdź do dalszych
kroków. Jeśli jednak pojawią się problemy, przejdź
do części „Błędy – co dalej?”.
6
Ponownie uruchom komputer. Wejdź do
jeszcze raz . Program rozpocznie ob-
liczanie. O poprawnym zakoń-
czeniu obliczeń poinformuje
cię komunikat
n
.
Świadczy on o tym, że proce-
sor się nie przegrzewa i pra-
cuje stabilnie. Jeśli pojawią się inne komunikaty lub
komputer się zawiesi, będzie to oznaczało, że pro-
cesor pracuje ze zbyt wysoką częstotliwością.
Prime95
1
Uruchom program Prime95. W otwartym okien-
BIOS-u (klawisz
[Del]
lub
[F2]
) i strzałką
w lewo przejdź do sekcji . Strzałką w dół
zaznacz opcję
ku z menu wybierz , a następnie
.
2
W nowo otwartym oknie:
i naciśnij
[Enter]
. Teraz przejdź do funkcji
i naciśnij
[Enter]
. W otwartym podmenu będzie
zaznaczona funkcja
i klawiszem
[PageUp]
lub
[PageDown]
zwiększ
widoczną tu wartość o dalsze 5 MHz. Jeśli po-
przednio było to 205 MHz, teraz musi to być
210 MHz itd. Wykonaj czynności z kroku
4
,
a następnie z
5
.
7
Powtarzaj wszystkie czynności aż do mo-
tym oknie wy-
bierz opcję
n
i naciśnij
[Enter]
.
3
Strzałką w dół przejdź do funkcji
i klawiszem
[PageUp]
lub
[PageDown]
powiększ
wartość o 5 MHz. W rezultacie powinna wy-
świetlać się tam wartość .
4
Naciśnij
[Esc]
i strzałką w prawo przejdź
mentu, kiedy pojawią się problemy ze sta-
bilnością systemu, a programy Super PI lub Pri-
me95 zaczną generować błędy lub komputer
w ogóle się nie uruchomi. W tym ostatnim przy-
padku zapoznaj się z treścią ramki „Ratunku,
przedobrzyłem!”. Pamiętaj, aby cały czas, np. za
pomocą CPU-Z, kontrolować częstotliwość pa-
mięci oraz magistrali HyperTransport. Przed prze-
kroczeniem ustalonych wartości dla szyny HT
i pamięci musisz zmienić dla nich dzielniki. Szcze-
góły w ramce „Dzielniki magistral”. Jeśli tego nie
dokonasz, to odkryjesz maksymalną częstotli-
wość raczej dla magistrali HyperTransport lub
dla zainstalowanych na płycie modułów pamię-
ci, a nie dla procesora, który nadal nie będzie
funkcjonował na pełnych obrotach.
zaznacz opcję
n
i kliknij . Po dziesięciu minutach, jeśli nie
wyświetli się żaden błąd, a komputer się nie za-
wiesi, naciśnij klawisz
[Esc]
.
3
Po zatrzymaniu się programu na końcu okna
wyświetli się następujący komunikat
n
do sekcji . Automatycznie zaznaczona
będzie funkcja
n
.
sygnalizujący, że procesor działa poprawnie.
Jeśli pojawi się informacja o wystąpieniu w trakcie
testu określonej liczby błędów, to będzie oznaczało,
że procesor nie działa prawidłowo.
Słownik: trudne terminy
01
BIOS
ang. Basic Input/Output
System, oprogramowanie
zaszyte w układach pół-
przewodnikowych płyty
głównej, odpowiadające
za podstawowe funkcje
komputera, a więc uru-
chomienie procesora, wy-
krywanie dysków itp.
02
ROM
ang. Read-Only Memory,
pamięć przeznaczona tyl-
ko do odczytu, prze-
chowująca dane po odłą-
czeniu zasilania, np. BIOS
lub irmware urządzenia;
odmiana EPROM daje
możliwość programowania
(np. aktualizacji BIOS-u)
03
DOS
ang. Disk Operating Sys-
tem; pierwszy system ope-
racyjny komputerów PC;
oferuje tekstowy interfejs
użytkownika, nie ma wbu-
dowanej obsługi sieci,
obecnie używany głównie
do wykonywania pewnych
czynności serwisowych
04
kontroler
urządzenie kontrolujące
pracę różnych elementów
komputera, kontrolery
dbają także o komunika-
cję między różnymi pod-
zespołami komputera; na
płycie głównej można zna-
leźć m.in. kontrolery SATA,
ATA, USB czy SCSI
05
SetupBIOS
program konfigurujący
BIOS komputera, uru-
chamiany zazwyczaj za po-
mocą klawisza [Del] pod-
czas startu komputera; po-
toczne „wejście do BIOS-u”
nie jest niczym innym, jak
właśnie uruchomieniem
programu Setup BIOS
06
IDE
ang. Integrated Drive Elec-
tronics, standard pierwotnie
przeznaczony do obsługi
dysków twardych, po czym
powstało rozszerzenie En-
hanced IDE, obsługujące
również napędy optyczne;
jest także określany skró-
tem ATA/ATAPI
Ú
PC
Format
9/2006
35
03xx_Temat numeru.indd 35
2006-07-31 15:29:23
i wybierz wartość . Kliknij .
3
Pojawi się nowe okienko , kliknij w nim
z zaznaczoną opcją
n
.
Naciśnij klawisz
[Enter]
. Zmiany będą zapisane,
a komputer zostanie ponownie uruchomiony.
5
Po uruchomieniu systemu operacyjnego
Naciśnij
[Enter]
.
2
W nowo otwar-
TEMAT NUMERU
Szybszy i lepszy komputer
Ú
Pojawiły się błędy – co dalej?
Overclocking automatyczny
Podkręcanie procesora niekoniecznie musi być tak
czasochłonnym zajęciem. Do nowych płyt głównych
producenci dołączają niewielkie programy, które auto-
matyzują proces
overclockingu
procesora, np.
AiBooster. Tutaj
zazwyczaj wy-
starczy nacisnąć
jeden przycisk
i program sam
rozpocznie po-
szukiwanie mak-
symalnych czę-
stotliwości dla
układu central-
nego. Oprogramowanie to krokowo podnosi czę-
stotliwość szyny procesora i po każdym takim pod-
niesieniu automatycznie sprawdza jego stabilność
działania. Z reguły program działa do momentu za-
wieszenia się komputera. Po kolejnym starcie usta-
wia nieco niższe wartości od tych, przy jakich się za-
wiesił. Teraz po każdorazowym starcie systemu, pro-
gram ten automatycznie będzie się uruchamiał i au-
tomatycznie ustawiał dla niego wykrytą częstotliwość.
Dużo wygodniejszym rozwiązaniem jest ustawienie
w BIOS-ie tych częstotliwości, jakie wykryte zostały
przez program do overclockingu. Dzięki temu mo-
żemy wyłączyć jego ładowanie się przy starcie sys-
temu operacyjnego, co wydłuża czas jego inicjalizacji.
Pamiętać także należy od tym, że oprogramowanie
to z reguły nie pozwala na ekstremalny overclocking,
gdyż operowanie napięciami oraz dzielnikami innych
szyn nadal pozostaje w naszej gestii.
System zaczął działać niestabilnie lub programy
do testowania procesora wygenerowały informa-
cje o błędach? Oznacza to, że procesor nie może
pracować przy obecnych ustawieniach, więc na-
leży obniżyć nieco taktowanie. Jednak zanim do
tego przystąpisz, spróbuj zwiększyć napięcie dla
procesora – pokazujemy, jak to zrobić. Pamiętaj
o tym, aby napięcie podnosić o bardzo małe war-
tości (np. co 0,0125 V lub 0,025 V), maksymalnie
tylko o 0,15 V. Podniesienie napięcia o zbyt wy-
soką wartość znacznie zwiększa ryzyko uszko-
dzenia procesora, zwłaszcza przy zastosowaniu
słabszego zestawu chłodzącego.
1
Wejdź do BIOS-u płyty głównej. Klawi-
nieś je do wartości
.
Jeśli twoja płyta nie obsługuje tak niskich sko-
ków napięć, jednorazowo podnieś je o 0,025 V. Na-
ciśnij
[Enter],
aby wprowadzić zmiany w usta-
wieniach.
3
Naciśnij klawisz
[Esc]
, przejdź do sekcji
funkcja
. Zostanie automatycznie zaznaczona
, naciśnij
[Enter]
. Po-
jawi się okienko:
szem strzałki w prawo przejdź do sekcji
, a następnie w dół do funkcji
z zaznaczoną opcją
n
.
Ponownie naciśnij
[Enter]
.
4
Po uruchomieniu się systemu operacyjne-
i naciśnij
[Enter]
.
2
W otwartym podmenu strzałką w dół
go przetestuj stabilność działania proceso-
ra programem Prime95 lub Super PI. Więcej o te-
stowaniu piszemy w ramce „Testowanie sta-
bilności”.
5
Jeśli komputer nadal nie działa stabilnie
przejdź do funkcji
n
(system w trakcie ładowania się zawiesza
lub programy do sprawdzania stabilności gene-
rują błędy), powtórz czynności opisane w kro-
kach od
1
do
4
, przy czym napięcie zwiększ
o dalsze 0,0125 V (jeśli płyta nie umożliwia ta-
kiego skoku, to podnieś napięcie o 0,025 V).
6
Nadal pojawiają się błędy? Powtarzaj czyn-
ności z kroków od
1
do
4
aż do napięcia
1,65 V (dla procesorów, które pracują z nominal-
nym napięciem 1,5 V) lub do 1,55 V (dla pro-
cesorów, których nominalne napięcie to 1,4 V).
7
Jeżeli po podniesieniu napięcia do pułapu
i naciśnij
[Enter]
. W nowo otwartym okienku za-
znacz wartość zasila-
nia o 0,0125 V wyższą
od tej zapisanej na
kartce. Na przykład, je-
śli procesor zasilany
jest napięciem 1,5 V,
ustaw zasilanie na
n
.
Jeśli natomiast proce-
sor zasilany był na-
pięciem 1,4 V, to pod-
wymienionego wyżej nadal występują błę-
dy, wejdź do BIOS-u (kroki od
1
do
3
części
„Wyszukiwanie częstotliwości”) i zmniejsz wy-
świetlaną wartość funkcji o 3 MHz.
Przywróć także napięcie zasilania do wartości
nominalnej. Aby to zrobić, przejdź do funkcji
i naciśnij
[Enter]
. W okienku wybierz
nominalne zasilanie dla swojego procesora (1,4 V
lub 1,5 V) i naciśnij
[Enter]
. Wprowadzone zmiany
zapisz, tak jak zostało to opisane w kroku
3
.
8
Gdy pomimo obniżenia taktowania nadal
pojawiają się błędy, podnoś stopniowo
napięcie dla procesora (kroki od
1
do
3
). Je-
żeli błędy nadal występują, znów powróć do
nominalnego napięcia zasilania, a taktowanie
obniż o kolejne 3 MHz.
Ratunku, przedobrzyłem! Podkręciłem procesor zbyt mocno
Podkręciłeś zbyt mocno częstotliwość procesora i kom-
puter nie startuje? Musisz wyzerować BIOS i powtórnie
ustawić ostatnio działającą częstotliwość szyny FSB.
Wyłącz zatem komputer i odłącz go od prądu. Zdej-
mij blaszaną pokrywę z obudowy i przyjrzyj się płycie
głównej. Poszukaj bateryjki na płycie
n
,
W ich pobliżu na laminacie płyty głównej znajdziesz zwor-
kę opisaną jako
CCMOS1
lub
CLR_CMOS
. Jeśli masz
z tym problemy, zajrzyj do instrukcji płyty głównej.
Zdejmij zworkę z pinów, na których standardowo się
znajduje
n
,
W tym przypadku wolną zworką lub końcówką śru-
bokręta zewrzyj je
n
i załóż ją na dwa sąsiednie piny
n
.
Odczekaj 15 sekund i przełóż zworkę do pierwotnej
pozycji.
Niektóre płyty mają tylko dwa piny
n
.
i przytrzymaj tak
przez 15 sekund. Zamknij obudowę,
podłącz komputer do prądu i włącz go. Komputer się
uruchomi z domyślnymi ustawieniami BIOS-u.
Teraz najlepiej będzie, jeśli wejdziesz do BIOS-u i zop-
tymalizujesz jego konigurację. Dzięki temu zaoszczędzisz
sporo czasu przy każdorazowym starcie komputera. Poza
tym, jeśli nadal będziesz podkręcał procesor, pamiętaj
o zmianie dzielników dla pozostałych szyn.
a później, w jej okolicy, trzech pinów ze zworką
n
.
Ú
36
PC
Format
9/2006
03xx_Temat numeru.indd 36
2006-07-27 16:48:28
SOFTWARE
[ Pobierz całość w formacie PDF ]